Zimska bajka: Nešto treće
Crnogorsko narodno pozorište: Vilijam Šekspir, "Zimska bajka", red. Dino Mustafić
Prvi dio trosatne Šekspirove „Zimske bajke“ u režiji Dina Mustafića – koja je premijerno izvedena 22. decembra na sceni CNP-a – završava se nekom vrstom metateatarskog iskaza (glumca Mirka Vlahovića) na temu dramsko ili postdramsko pozoriše, pri čemu se postdramsko tumači kao rediteljsko pozorište koje nema obavezu da poštuje integritet dramskog teksta ili čak nema potrebu za njim. Iako proizvoljna i kolokvijalna, ovakva interpretacija postdramskog u upravo ovakvom izvedbenom kontekstu može biti zanimljiva kao mogući izraz nelagode koju bi savremeni reditelj koji se smatra pozvanim da plasira politički aktualnu temu mogao osjetiti pred dramskim tekstom kakav je ova Šekspirova romansa.
„Zimska bajka“ je neka vrsta eksplozivnog miksa različitih književnih konvencija preuzetih iz komedije zabune, avanturističkih romana, pastorale, motiva iz antičke mitologije i sličnih konvencija koje su u umjetničkom smislu toliko mrtve da se čini da ih je nemoguće vratiti u život i aktualizovati. Razumljivo je, dakle, da savremeni reditelji mogu osjetiti nelagodu pred ovom pričom o pogubnoj ljubomori sicilijanskog kralja koji će ipak naći izgubljenu kćer, pred motivima kao što su zamjena identiteta, prividna smrt, srećno nalaženje nahočadi i sličnim obrtima koje režira sudbina, koji su odavno naselili trivijalnu književnost i televizijske sapunice.
Način na koji se Dino Mustafić nosi sa ovim izazovom je očekivan: on se trudi da i u ovakvom tekstu identifikuje teme koje su srodne temama sa savremenog tematskog registra i tu srodnost potencira interpolacijama tematskih cjelina, kao što su izvještaj o nasilju nad ženama u Crnoj Gori i slični umeci, istorijski neoznačenim scenografskim rješenjima (scenografija Dragutim Broz) i kostimima (konstimografija Tijana Todorović) kojima se ova drama rekontekstualizuje, intervencijama na planu scenskih znakova, više nego brojnim muzičkim tačkama (muzika Vjera Nikolić), muzičkim referencama (Bitlsi, Kvin) itd.
Neke od ovh intervencija su prihvatljive, neke od njih – poput plastičnih saksija koje se koriste kao scenski znakovi-rekviziti za sve i svašta, ili dijaloga kojima se umjesto repličkog teksta razmjenuju fragmenti iz muzičkih numera – gotovo su iritirajuće, ali su sve jednako marginalne budući da nemaju kapacitet da integrišu dominantne melodramske pasaže i starovremeni centralni narativ i da artikulišu njegov značenjski žamor koji sve vrijeme čujemo i za koji smo, koliko god nam bio nerazgovjetan, sigurni da ne govori o temama koje nam se ovdje serviraju ili barem ne na tako plauzibilan način. Opšte je mjesto da su Šekspirove romanse drame opraštanja. Melodramski obrti u „Zimskoj bajci“ imaju svoje odredište u završnom trenutkom kontemplacije kada se uzavreli tok života naglo zaustavlja i kada se duša osvrće za sobom. Nudi nam se završna perspektiva, perspektiva kraja putovanja iz koje život može biti prihvaćen u svoj njegovoj brutalnosti, nerazumljivosti i fascinantnosti, mogućnost da povjerujemo da u jednom trenutku sve može biti vraćeno na početak, da možemo naći sve što smo u opštem ludilu izgubili, dozvati nazad čak i mrtve da bismo se oprostili sa svima i probudili se iz života bez bola i gorčine. I ako prihvatimo da nas taj poziv zavede, tada će se potrošeni narativi o prevrtljvosti sudbine pred našim očima pretvoriti u znakove nerazumljivosti i ljepote života i – ne, nimalo nam neće smetati što se ti znakovi pojavljuju u starinskom, izlizanom ruhu.
U izvođenju „Zimske bajke“ u produkciji Crnogorskog narodnog pozorišta ta perspektiva je, na sreću, ostala sačuvana. Dogodilo se da sva interpretativna nadogradnja nije rastočila centralni narativ i lišila ga njegove zavodljivosti i uzbudljivosti. Čini se, opet srećom, da su i glumci Srđan Grahovac, Ana Vučković, Zoran Vujović, Žana Gardašević Bulatović, Slaviša Čurović, Jelena Nenezić Rakočević, Dejan Ivanić, Andrea Mugoša, Ana Vučkovć, Danilo Čelebić, Nikola Perišić, Petar Burić, Gojko Burzanović, Dragan Račić, Julija Milačić, Jelena Minić, Radmila Čolić, Mirko Vlahović, Stevan Radusinović, Srđan Tošković, Aleksandar Gavranić i Marko Todorović takođe dopustili sebi da budu zavedeni u mjeri dovoljnoj da ta zavodljivost sasvim ne iščezne.
U „Zimskoj bajci“ u režiji Dina Mustafića igra se, dakle, na sve karte, kao da se ne želi izabrati strana između vjernosti dramskom tekstu i rediteljske slobode upisivanja novih značenja. Zato pomišljamo da se iskazom o dramskom-postdramskom pozorištu zapravo željelo reći da su ta pitanja teorijski precijenjena i da je u susretu reditelja i teksta uvijek moguće nešto treće. Ovo izvođenje „Zimske bajke“ svakako je pokazalo da je na takav, oportunistički način moguće konstituisati ako ne veliko, a ono svakako korektno pozorište.