Zimska bajka: Izgubljenost u slobodama postdramskog teatra
Crnogorsko narodno pozorište: Vilijam Šekspir, "Zimska bajka", red. Dino Mustafić
Na velikoj sceni Crnogorskog narodnog pozorišta u petak 22. decembra 2017. godine izvedena je predstava „Zimska bajka“ po drami Vilijema Šekspira, u dramatizaciji Željke Udovičić, a u režiji Dina Mustafića. Scenografiju potpisuju Dragutin Broz, kostimografiju Tijana Todorović, muziku Vjera Nikolić a scenski pokret Nada Vukčević.
Šekspirov tekst govori o ljubomori, prijateljstvu, promjenljivosti ćudi i čovjekovih osjećanja, ali i o životu, njegovoj nestalnosti i nedokučivom smislu gdje se granica stvarnosti i sna stalno pomjera i postavlja pitanje odnosa prirode i umjetnosti. Okosnoca zapleta ove tragikomedije je ljubomora kralja Leonta i njegova sumnja da ga žena Ermiona vara sa najboljim prijateljem kraljem Poliksenom, što je od davnina dobro poznat scenario, ali kod Šekspira to je povod razmišljanje o kompleksnosti čovjekove psihe, o moći i vlasti i turobnoj egzistenciji zarobljenoj između jave i snova. Leontova unutrašnja borba polazi od pretpostavki, od razbuktane mašte koja postaje njegova stvarnost, pa je realnost zapravo čin interpretacije, skrivena u podsvijesti. Tekst „Zimske bajke“ je podijeljen tako što prva tri čina imaju elemente tragedije, dok poslednja dva čina imaju odlike komedije, napisane pod uticajem pastoralne književnosti sa renesansnom idealizovanom vizijom svijeta. Šekspir je i prostorno razdvojio mjesto odvijanja tragedije i komedije, ostavljajući prvoj dvorski ambijent kraljevske elite, a drugoj bukolički ambijent u koji se uključuju pastiri i drugi likovi iz naroda.
Predstava Dina Mustafića je zamišljena kao muzički šou koja brojnim sredstvima razbija iluziju fikcionalnog svijeta drame dekonsturišući njen jezik, likove i situacije. Izvođenje na muzičkim instrumentima i pjevanje stihova poznatih pjesama grupe Kvin (Queen) umjesto replika likova u pojedinim scenama jesu rešenja koja su zavodljiva, interesantna i stilski osvježavajuća, ali su nekad suvišna i samodovoljno estetička. Takav izbor doprinosi komercijalizaciji djela i lepršanju po površnome, dok se radi zabave publike umanjuje snaga doživljaja Šekspirovog djela. Takođe, nepotrebno je da se u dramski napetim situacijijama razbija iluzija time što će glumcima dva puta biti određeno da izađu iz sivijeta fikcije, s obzirom da cijela predstava nije u tom duhu. Na primjer, u sceni kada medvjed napada starog Antigona, glumac Mirko Vlahović govori o postdramskom pozorištu i njegova igra u tom momentu dobija prizvuk parodije Šekspirovog teksta, ako ne i notu podrugljivog, a to, iako je hrabro rješenje, scenu ostavlja doživljajno neubjedljivom.
Pored toga, predstava ima inteligentna rešenja kao što je uvođenje elemenata dekonstrukcije teksta uključivanjem drugih sadržaja, kao na primjer one dokumentarnog karaktera (diskurs o zlostavljanju žena, o neželjenoj ženskoj djeci u Crnoj Gori). Evidentna je i rediteljeva namjera da iskaže i potrebu za revolucijom i pobunom protiv tiranije i to kroz aluziju na hipi pokret i tako je revolucija označena kao nešto što nosi pečat prošlosti. U tom smislu i muzika je nostalgično buntovnička, jer grupa Kvin (Queen) čije se pjesme izvode obilježava neko prošlo vrijeme u kojem je postojala i umjetnička i politička revolucija, a danas je to diskutabilno.
Korišćenje mnogobroijnih citata drugih predstava nije doprinijelo produbljivanju smisla, već njegovom rasplinjavanju u neodređeno, pa tu naslućujemo nedostatak lične inspiracije ovim tekstom. Na primjer, te citate prepoznajemo u scenografiji i kostimima koji podsjećaju na one iz Mustafićeve predstave „Rođeni u YU“ (prostor uokviren svodom poput tunela i boje svedenih kostima u nijansama bijele, crne i crvene), a uz to nailazimo i na odjeke nedavno izvedenih predstava kao što su „Planina Olimp“ Jana Fabra (dvije scene u kojima hor i likovi koriste saksije i zemlju za koreografiju s elementima performativne umjetnosti) i „What is Europe?“ Andraša Urbana (sličan ispovjedački govor o potčinjenosti žene u odnosu na muškarca – iako kod Urbana taj govor jeste metafora za inferiorni odnos balkanskih zemalja prema Evropi).
Ipak, posebnu pohvalu treba odati cijeloj glumačkoj ekipi koja je bila dobro uigrana i tumačila veoma uvjerljivo likove ove drame. Treba istaći zahtjevnu ulogu Leonta kojeg Zoran Vujović igra sa zrelom spremnošću i posvećenošću, iscrtavajući širok spektar osjećanja koji prožimaju lik od zaljubljenosti, sumnjičavosti, bijesa, zlobe, ravnodušnosti... Žana Gardašević takođe spretno tumači lik kraljice Ermione vesele, vragolaste, odlučne i drčne žene prototip Šekspirovih ženskih likova obdarenih čvrstim karakterom i slobodnim duhom. Srđan Grahovac je postao dežurni glumac za dekadente likove, jer ih tumači spontano i razigrano, pa i ovdje tumači sa uobičajenom dozom sarkazma lik lopova i prevaranta Autolika. Osim pomenutih u ovoj predstavi igraju Slaviša Čurović, Jelena Nenezić Rakočević, Dejan Ivanić, Aleksandar Gavranić, Andrea Mugoša, Ana Vučković, Danilo Čelebić, Nikola Perišić, Petar Burić, Gojko Burzanović, Dragan Račić, Julija Milačić, Jelena Minić, Radmila Čolić, Mirko Vlahović, Stevan Radusinović, Srđan Tošković, Smiljana Martnović, Anđelija Rondović, Jovan Dabović, Filip Đuretić i studenti specijalističkih studija studijeskog programa Gluma u klasi profesora Barnimira Popovića – FDU Cetinje: Marko Todorović, Vanja Jovićević, Milica Šćepanović, Anđela Radović i Vukan Pejović.
Generalna impresija ove predstave je namjera reditelja da na alternativan način predstavi klasika, odlučujući se za audiovizuelnu spektakularanost, a na uštrb dubljih sadržaja. Tako je predstava postala pretenciozni miks svega i svačega, a sve pod izgovorom teorije postdramskog pozorišta.