Nadpop Kojović: Biografsko bez dramskog

Gradsko pozorište Podgorica: Vida Ognjenović, "Nadpop Kojović", red. Vida Ognjenović

Na sceni KIC-a „Budo Tomović“ u Podgorici 19. februara premijerno je prikazana predstava „Nadpop Kojović“ po tekstu i u režiji Vide Ognjenović, u koprodukciji Grad teatra iz Budve i Gradskog pozorišta iz Podgorice. U predstavi igraju: Nebojša Dugalić, Pavle Popović, Milivoje Mišo Obradović, Pavle Ilić, Davor Dragojević, Danilo Čelebić, Vukan Pejović, Ognjen Sekulić, Branka Femić Šćekić, Smiljana Martinović, Lara Dragović, Una Lučić, Itana Dragojević i Anđela Radović.

Saznajemo da je tekst za predstavu nastao „po narudžbi“, to jest da ga je Vida Ognjenović napisala na poziv uprave Grada teatra, koja je vjerovatno željela da na ovaj način sačuva sjećanje na Antuna Kojovića, budvanskog književnika koji je stvarao na prelazu 18. u 19. vijek, i tako doprinese očuvanju lokalnog kulturnog nasljeđa, sjećanja i identiteta.

Kao rezultat te saradnje dobili smo predstavu koja fiktivno dovodi u kontkat jednog doktoranda književnosti (Pavle Popović) i Antuna Kojovića (Nebojša Dugalić), junake koji pripadaju različitim vremenskim planovima, nastojeći na taj način da biografiju budvanskog pisca iskoristi kao dramski i pozorišni materijal.

U prvom dijelu pratimo dugu polemiku koja se odvija između doktoranda književnosti, koji je realno prisutan u jednoj biblioteci u sadašnjem vremenu, i Kojovića koji je takođe „prisutan“ kao neka vrsta doktorandove unutrašnje projekcije ili iz njegove imaginacije. Između dvojice junaka vodi se fiktivna polemika o različitim temama, između ostalog i o idealizovanju istorijskih ličnosti (ovdje saznajemo da su i Kojoviću generacije koje su došle nakon njega pripisivale mnogo više hrabrosti i herojstva nego što ga je zapravo imao). Iako ima određene dijalektičke napetosti u ovom dijalogu, Kojovićevi odgovori suviše su opširni i didaktički, a ljubopitljivost doktoranda je neuvjerljivo površna, naivna i djetinjasta, to jest neprilična za jednog stručnjaka za književnost.  

U drugom dijelu, doktorand se seli u prošlost, vrijeme Kojovićevog života. Poput duha koji ostaje nevidljiv, on ulazi u život Kojovića u trenutku kada se u njegovom domu vrše pripreme za karneval. Očita je namjera da se ovaj postupak vremenskog izmještanja iskoristi da bismo se intimnije upoznali sa likom Antuna Kojovića, za koga sada saznajemo da je bio veoma omiljen u narodu. Sada, kroz doktorandovu percepciju, možemo da ga vidimo kao pjesnika koji piše i organizuje pokladske igre, savjetuje u bračnim pitanjima, podučava učenike o značaju Francuske revolucije; kao svestranog čovjeka, naročito kao pisca stihova za karnevalske poklade, što u predstavu unosi vedrinu karnevala i lokalnog života. U jednoj od uspješnih scena, u kojoj se debatuje o ulozi  crkve u društvu, reformističkim stavovima koji stižu sa Francuskom revolucijom i dolaskom na vlast jakobinaca (što dovodi do ukidanja privilegija sveštvenstvu), Kojović veliča Napoleona, koji tada već unosi strah od ukidanja monarhije i u okolne evropske zemlje. U ovoj sceni Davor Dragojević uspješno interpretira lik biskupa koji ispituje Kojovićeve ideološke stavove, dajući mu implicitno do znanje da osuđuje njegovu subverzivnost i širenje kritičke misli, strahujući pritom da će i tamošnji kler ostati bez prava i moći, kako se to desilo u Francuskoj. Kojović je, na drugoj strani, prikazan kao neko ko želi promjene i ne strahuje da izgubi status i moć, pa tvrdoglavo propovijeda o vrijednostima revolucije, koristeći humor da bi izbjegao odgovore i nastavio da radi i misli po svome. Takođe, pratimo Kojovićevo divljenje pjesništvu i slobodnjačkom životu Konta Zanovića, kojeg tumači Mišo Obradović potenicrajući teatralnost pjesničkog zanosa do karikaturalnosti. Odjeven u ekstravagantni kostim posut šljokicama (kostimi Marija Pupučevska), on propovijeda o sopstvenim uspjesima, lukavstvima i uticaju na evropskim dvorovima. Ovaj lik, koji je prikazan kao talentovan i samodovoljan umjetnik, sveden je, međutim, na ornament jer njegov lik nema nikakvu funkciju u razvoju drame.

Scenografija (Vladislava Cunnington) prije svega služi kao orijentacija za snalaženje u različitim vremenskim planovima: u prvom dijelu, koji odgovara sadašnjem vremenu, scenografski se evocira ambijent biblioteke u kojoj se, kao plod doktorandove imaginacije, pojavljuje Antun Kojović sa kojim vodi duge rasprave, dok u drugom dijelu, koji se vremenski pomjera u prošlost i locira u ambijent Budve, scenografkinja koristi paravane sa ilustrovanim kršovitim predjelima. Kostimi (Marija Papučevska) bogatog kolorita, načinjeni od raskošnih tkanina konceptualno, ne i realistički, dočaravaju nekadašnju modu. Muzika (Damjan Jovičina) je prisutna naročito u songovima i skečevima koji su inspirisani Kojovićevom pjesničkom zaostavštinom. Mnogo je na sceni i pokreta i plesa (koreografija Sonja Vukićević), čime je rediteljka vjerovatno nastojala da napravi balans između čulnog i intelektualnog, neutrališe utisak manjka istinski dramskog materijala, pretjerane opterećenosti ove predstave informativnim i didaktičkim materijalom, ali je efekat ovih intervencija zapravo trivijalan.

U predstavi su pored gore pomenutih glumaca igrali i Pavle Ilić, Danilo Čelebić, Vukan Pejović, Ognjen Sekulić, Branka Femić Šćekić, Smiljana Martinović, Lara Dragović, Una Lučić, Itana Dragojević i Anđela Radović. Imajući u vidu da je igra glumaca morala biti uslovljena imputima reditelja i samom površnošću teksta i likova, pretjerana teatralnost i izvještačenost obilježila je rad gotovo cijele glumačke ekipe, sa izuzekom Nebojše Dugalića koji je lik Antuna Kojovića (ipak najkonzistentnije definisanog u drami) predstavio spontano i odmjereno dočararavajući njegovu promoćurnost, slobodoumnost, mudrost i duhovitost.

Naivnost u samoj konstrukciji narativa, opterećenost pretjeranom didaktičnošću, informativnošću i samo ponekad uvjerljivom polemičnošću, insistiranje na površnim šalama koje su često potpuno izlišne i koje teško mogu komunicirati sa senzibilitetom savremenog gledaoca – sve to dovodi do zaključka da u ovoj drami, a onda i u predstavi nije pronađen način da se u životu Antuna Kojovića nađe istinski dramski materijal, da su svi pokušaji da se taj nedostatak dramskog u njegovom životu nadomjesti intelektualizmom, lokalnim nasljeđem i humorom ostali bez uspjeha.