Dekameron: Razigrani duh Dekamerona
JU Kulturni centar Bar, Gradsko pozorište Podgorica i Narodno pozorište Niš: Đovani Bokačo, "Dekameron", red. Dejan Projkovski
Na ljetnjoj sceni Kulturnog centra u Baru 28. jula je prikazana predstava „Dekameron“, po tekstu Đovanija Bokača, u dramatizaciji Stevana Koprivice i režiji Dejana Projkovskog i u produkciji tri pozorišta: Gradskog pozorišta Podgorica, JU Kulturnog Centra Bar i Narodnog pozorišta Niš.
Iako „Dekameron“ nije dramski tekst već zbirka novela, ona itekako predstavlja štivo „prevodljivo“ na scenski jezik. Stevan Koprivica je u dramatizaciji ovog djela suštinski pružio vjernu interpretaciju originalnog teksta. U tom poslu dramaturg se nije usmjerio na jednostavne aktuelizacije teksta, već je ostavio da kroz tekst osjetimo atmosferu humanizma, a da situacije i likovi sami kreiraju spone sa analognim fenomenima u današnjici. U replike junaka utkan je humor i ironija Bokačovog teksta u čijem su središtu kritika crkve i lažnog morala uopšte.
Radnja se odvija u Firenci za vrijeme kuge kada je smrt nevjerovatnom brzinom za sobom ostavljala pustoš, te su u tim okolnostima mnogi umjesto izolacije izabrali da žive raskalašno i u veselju, ne mareći za sjutra. Narator (Miloš Pejović) opisuje nam kontekst u kojem je družina od sedam djevojaka i tri mladića otišla van grada i provela u prirodi deset dana pričajući po deset priča svaki dan. Zato tokom prvog dijela scenografijom (Valentin Svetozarev) dominiraju video projekcije gomile lobanja koje prijeteći naviru u smjeru publike, podsjećajući nas na okolnosti u kojem su nastale ove novele pune erotike i inteligentnog humora.
Tokom uvodnog dijela u kojem se opisuju pojedinosti života u Firenci u vrijeme kuge (14. vijek) gledaocu se pruža mogućnost da dovede u vezu njihovo ponašanja sa našim ponašanjem tokom epidemije kovida koje se, i sada kao i tada, kretalo u krajnostima: od totalne izolacije, otuđenja, posezanja za različitim apsurdnim i iracionalnim mjerama do prkošenja smrti i prepuštanja životnim užicima.
U narativnom okviru smjenjuju se pojedine novela iz „Dekamerona“ koje je reditelj i inscenirao, a gotovo svaka od njih bavi se glupošću i naivnošću koje pokreću glavne poluge smijeha, a opet najčešće kritikujući iskvarenost klera.
Kroz epozodu o kuvaru Kikibiju (Omar Bajramspahić) koji za ljubav svoje drage Brunete (Lara Dragović) krade jedan ispečeni batak i ubjeđuje gazdu da ždral ima jednu nogu, reditelj kroz dozu humora i ironije oslikava duh vremena i odnos sluge i gospodara, dok su pokreti glumaca (Tamara Vujošević-Mandić) prožeti karikaturalnom erotikom. Upravo stoga ti erotski momenti u ovoj sceni ne djeluju ni banalno niti usiljeno, jer je glumačkom igrom naglašena groteksna dimenzija opsesivnog traganja junaka za opštenjem. Uspješnosti ove scene doprinio je Omar Bajramspahić spontanošću izraza i upečatljivom energijom scenskog prisustva, zatim Lara Dragović koja svoju zavodljivost ironizuje kroz arteficijalne skakutave pokrete balerine, kao i Stefan Vuković koji takođe na komičan način opisuje bijes i oproštaj prevarenog gospodara Kurada.
Dušan Kovačević glavnu ulogu igra u dvjema upečatljivim epizodama. U jednoj od njih pojavljuje se u liku Ćapeleta, razvratnika i zlikovca, u čijem lažnom ispovijedanju svešteniku o svom tobožnjem bezgrešnom životu, možemo da pratimo jasne prelaze između stvarne zlobe ovog lika i fingirane svetosti. U drugoj sceni on igra sveštenika Alberta dočaravajući prevrtljivost i tjelesnu požudu prema priglupoj gospi Lizeti (Vanja Jovićević), ubjeđujući je da je anđeo Gabrijel zaposjeo njegovo tijelo kako bi bio sa njom. Dok Vanja Jovićević ironičnim scenskim pokretima podvlači vjersku skrušenost, sujetu i lakovjernost svog lika, kostim anđela i artificijalni, skoro baletski pokreti prerušenog sveštenika u interpretaciji Kovačevića stvaraju komični efekat.
Miloš Pejović realistički tumači lik Mazeta koji, pretvarajući se da je nijem, biva primljen u ženski samostan kao baštovan da bi uskoro postao predmet želje i tjelesnog zadovoljstva grupe časnih sestara uzalud zavjetovanih na celibat, a naročito Sanja Krstović u ulozi upravnice samostana zaokružuje ideju o lažnoj pobožnosti, ubjedljivo praveći od ovog lika karikaturu.
Scenografija Valentina Svetozareva se ogleda u smjenjivanju video projekcija u prostoru kojim dominira pokretna kosa platforma, koja glumačkom izrazu dodatno daje na dinamičnosti i antinaturalističkom izrazu. Naročito u epizodi u kojoj se pojavljuju Andreučio (Pavle Popović) i Sicilijanka (Vanja Jovićević), pokretna platforma poprima razne funkcije,otvara se po sredini: tako u jednoj sceni ona predstavlja prostor podruma u koji Sicilijanka zatvara Andreučia da bi ga opljačkala, da bi u sledećoj sceni taj isti prostor transformisao u grob biskupa u koji Andreučio silazi kako bi prisvojio predmete sa kojima je biskup sahranjen, pa u toj sceni Pavle Popović na veoma komičan način dočarava pragmatičnost lika koji krade blago pokojnika.
Kostimi Marije Pupučevske, uz sami tekst, najviše dopsinose kreiranju renesansne atmosfere komada, naročito u grupnim koreografskim scenama gdje pokret u raskošnim dugačkim odorama doprinosi vizuelnoj efektnosti cjelokupne predstave.
Cjelokupna predstava funkcioniše u tom odnosu između realistički građenih likova i naglašene artificijalnosti pokreta i stvaranju komičnosti situacija gdje je uvijek u prvom planu bravura glumca. I to funkcioniše dobro uz posvećenost i uigranost cijele ekipe, ali opet ponegdje pronalazimo suvišne estetizacije u izrazu koje se odnose na scenografska rješenja (npr. obilje ogromnih glava anđelaka na podu, koje u nekim scenama glumci stavljaju na glavu te kreiraju ljudske karitkature, što sve u svemu dalje od same začudnosti poduhvata ne dopunjuje utisak scene već ga razvodnjava), ili pak na nekada suvišne koreografske cjeline. Najzad, ono što smanjuje efektnost ove, sve u svemu uspješne inscenacije, je njena dužina, jer bi utisak bio još snažniji ukoliko bi se ispričala jedna priča manje (o fratru Čipoli kojeg igra Bajramspahić, a koji vjernike mami lažnim relikvijama radi zarade) kojom se već previše puta iscrpljuje tema iskvarenosti klera.
No, u konačnom, reditelj Dejan Projkovski uspio je da nam približi, kroz prizmu savremenog scenskog izraza, razigrani duh „Dekamerona“, a opet bez potrebe za građenjem scenskih povezivanja s aktuelnošću, oslanjajući se na intuiciju i intelekt publike.