Obožavateljka: Šou mora nastaviti dalje
Kraljevsko pozorište Zetski dom: Mate Matišić, “Obožavateljka”, red. Ana Vukotić
Šta se dogodilo sa neželjenom djecom jugoslovenske pop-kulture, djecom slučajno začetom između jugoslovenskih muzičkih idola i njihovih mladih obožavateljki, u noćima nakon koncerata, u hotelskim sobama, pod dejstvom različitih opojnih supstanci? Jesu li rođena? Ako jesu, kakav im je bio život?
Pretpostavka rođenja jednog djeteta iz jedne ovakve seksualne veze polazište je predstave „Obožavateljka“. Jedna žena (Ana Vujošević), bivša obožavateljka jugoslovenske muzičke grupe „Prva ljubav“, četrdeset godina nakon jedne takve ljubavne noći, stiže iz Beograda u Podgoricu da bi svog mladalačkog idola-ljubavnika (Dejan Ivanić) umolila da pruži utočište njihovom sinu, ogrezlom kriminalcu, za kojim je upravo krenula policijska potjera. Otac nevoljno pristaje da sa sinom (Vukan Pejović) razgovara telefonom, ali to će biti prekasno: mladić je već opkoljen, jasno mu je da za njega nema izlaza i da je smrt najbolje što može da mu se desi. Nevoljni otac začuće pucanj tokom ovog razgovora – ubiće mu sina, ili će se on sam ubiti, dok u ruci drži telefon i sluša glas oca koga nikada nije sreo.
Ovaj telefonski razgovor pozorišno je najuzbudljivija scena u ovoj predstavi. Ova situacija telefonskog susreta oca i sina ima snagu da oko sebe čvrsto okupi umjetničko tkivo. Imamo ovdje zametak lične i političke drame koje su potpuno srasle jedna sa drugom. Mogla bi ovo biti priča o raspadu Jugoslavije ispričana kroz iskustvo slučajne djece jugoslovenske pop-kulture, tog masovnog, delirijumskog oblika jugoslovenstva koji nije imao ni odgovornost ni realnu moć da utiče na istorijska zbivanja koja će uslijediti 90-tih godina 20. vijeka. A onda bi to mogla biti i priča o svim nesavjesnim jugoslovenskim očevima koji su odgovorni za živote sve djece post-jugoslovenske tranzicije, raštrkane po ostacima stare države, koja su prepuštena nacionalističkoj histeriji, ratovima i kriminalu nabujalom na tom đubrištu.
Dok gledamo scenu predsmrtnog telefonskog razgovora pop-jugoslovenskog oca sa njegovim nesrećnim post-jugoslovenskim sinom naslućujemo, dakle, da bi ovo lično iskustvo bez-očinstva moglo otključati i neka druga, istorijska i politička, takođe bolna iskustva diskontinuiteta. Zato želimo da ovdje zastanemo, da još kopamo po naličju jugoslovenske nostalgije, patrijarhalnim korijenima jugoslovenskog nasilja, postjugoslovenskoj iskorijenjenosti i načinima njenog zacjeljenja.
Ali, u ovoj predstavi nema zaustavljanja. Grabi se naprijed. Šou se ne smije zaustaviti. „Obožavateljka“ je nastala dramaturškim (dramaturzi Željka Udovičić Pleština i Rajko Radulović) povezivanjem dvije jednočinke Mata Matišića u jednu cjelinu, vjerovatno iz (pogrešnog) uvjerenja da ova priča o ocu i sinu nije dovoljna. Kao rezultat srastanja dva teksta, dobili smo i drugi dio predstave koji je neka vrsta zabavnije repeticije prvog dijela, ali koji raspršuje fokus, anulira doživljaj značajnosti iskustva koje se inscenira i skreće predstavu ka banalnosti. Oca nesrećnog sina sada zatičemo u Beogradu gdje priprema neku pozorišnu predstavu (nakon završene muzičke karijere, ovaj junak se preobratio u scenaristu, što je vjerovatno dramaturška doskočica kako bi se dvije jednočinke slijepile u jednu dramu) i gdje će se, sticajem okolnosti, sresti sa mužem (Vule Marković) jedne svoje druge stare obožavateljke, gluvo-nijeme djevojke koja nakon namjernog pobačaja djeteta začetog sa njim više nije mogla roditi djecu, a potom i sa samom tom traumatizovanom ženom (Marija Maša Labudović) u kojoj će ponovo vidjeti samo seksualni objekat.
Nalazimo se na istom tematskom terenu kao u prvom dijelu, ali je sada intriga intenzivnija i disperzivnija, sve više se gazi u komično i burleskno, a onda i u melodramsko. Dodatno se pojačava tema seksualnog nasilja nad ženama koja je latentno sadržana u toj priči o jugoslovenskim obožavateljkama i njihovim idolima. Tema srpsko-crnogorskog trvenja – koja se od početka uvodi kao ironijski okvir u kojem se seksualno (ne)posjedovanja žena druge nacije tretira kao pitanje nacionalne superiornosti i očuvanja nacionalne čistote – sada se sve više potenicira i koristi za koketiranje sa lokalnom publikom koja, naravno, nepogrešivo prepoznaje kolokvijalne i stereotipne oblike ove nacionalne netrpeljivosti. Sada imamo i bočne komične epizode, poput epizode sa detektorom laži (sa Goranom Vujovićem kao „detektor majstorom“) kojoj ne nalazimo nikakvu svrhu osim ako se njom ne želi najaviti tema meta-teatralnosti koja se pojavljuje na kraju, koja je i sama izlišna: završno propitivanje mogućnosti pozorišne istine ovdje nas prebacuje na melodramski teren, djeluje nakalamljeno, čak i ugrožavajuće po nastojanje da se obuhvati bilo kakvo značajnije i kompleksnije ljudsko iskustvo.
„Obožavateljka“ je predstava u kojoj je značajna lično-politička tema žrtvovana komičnom, ponekad i banalno komičnom, i onoj vrsti uzbuđenja koje proizvodi sama intriga. U takvom žanrovskom okviru ova predstava dobro funkcioniše. Rediteljske intervencije krajnje su skromne. Nekoliko višefunkcionalnih elemenata mobilijara i jedan iskošeni pano na kojem se projektuju fragmenti enterijera i eksterijera koji prostorno određuju radnju (scenografija Andreja Rondović), muzika (Aleksandar Radunović) kojom se podržava opšta živahnost ove predstave, karikaturalno tipski kostimi (Lina Leković) – to je otprilike sve što se upotrebe scenskih znakova tiče. Sve karte stavljene su na intrigu, likove i glumački rad. To je, doduše, urodilo plodom. Rijetkost je vidjeti u crnogorskim pozorištima jednu tako (većinski) dobru podjelu. U prvom redu to se odnosi na Anu Vujošević (obožavateljku u prvom i suprugu u drugom dijelu), koja u prvom dijelu čvrsto nosi taj lik pomalo priproste žene, prilagođene na život kakav joj je zapao i spremne da se i dalje rve sa njim, a onda i na Vula Markovića kao skakutavog, komičnog hotelskog radnika - muža koji naknadno zadovoljenje povrijeđenog supružničkog prava traži na jedan tako apartan način, i na Vukana Pejovića kome u toj jednoj sceni telefonskog razgovora sa ocem (koja se na kraju ponavlja kao meta-situacija) uspijeva da prenese patos svih napuštenih balkanskih sinova koji su u kriminalu tražili i nalazili svoju veliku, tragičnu ličnu priču.
„Obožavateljka“ bi mogla biti repertoarska predstava koja nalazi ciljnu publiku u onoj tipskoj stratifikaciji pozorišne publike koja uključuje i onaj sloj koji u pozorištu želi da se zabavi, koja polazi od konformističke ideje da se pozorište mora „spustititi“ do publike, i koja pritom ne vrijeđa publiku traljavostima (što se ne dešava često u crnogorskim pozorištima). Ali, nemamo utisak da Zetski dom ima repertoarsku politiku u kojoj ima prostora za jedan ovakav pozorišni rad, kao što nemamo ni utisak da je ovo rediteljski žanrovski izbor. „Obožavateljka“ više liči na rezultat različitih kompromisa i nedovoljne umjetničke usredsređenosti.