Kontraevolucija: Skeč za jednokratnu upotrebu
JU "Zahumlje" (Nikšić) i KIC "Budo Tomović" (Podgorica): Obrad Nenezić, "Kontraevolucija", red. Obrad Nenezić
Poslije premijere u nikšićkom „Zahumlju“, predstava “Kontraevolucija” po tekstu i u režiji Obrada Nenezića (scenografiju i kostim potpisuje Darko Musić, muziku Nedjeljko Pejović, a ton Ivan Zirojević) izvedena je 12. februara u „Dodestu“.
Ova predstava pravi je teatarski galimatijas koji od početka do kraja reprodukuje jedan te isti stav o moralnoj i saznajnoj inferiornosti crkvenog svjetonazora naspram nauke. Njeni junaci su naučnik Bjelanski (Jovan Dabović), robot – android (Slavko Kalezić) i sveštenik (Đorđije Tatić). Dok Bjelanski uveliko radi na svom eksperimentu (dizajnira androida koji se zove Projekat), pojavljuje se sveštenik koji uspijeva da nagovori naučnika da, pod njegovim sponzorstvom, preusmjeri istraživanje na pitanje postojanje života nakon smrti. Naučnik (Jovan Dabović) priklanja se crkvi radi svoje karijere, crpeći pri tom određeni komički potencijal iz lažne uzdržanosti i stalnog balansiranja između ispada svog raspuštenog „djeteta“ (androida) i svog novog šefa (sveštenika). U tom trenutku android (Projekat) iznenada se humanizuje do te mjere da postaje ravnopravni učesnik u raspravi koja se vodi između Bjelanskog i sveštenika, novog spozora istraživanja.
U prenaglašenom glumačkom tumačenju Slavka Kalezića (suvišna gestikulacija, isticanje lokalnog naglaska, idioma, gestova), android se pojavljuje kao zagovarnik krajnjeg pragmatizma, materijalizma i ateizma. U svešteniku, koga tumači Đorđije Tatić, stiču se sva ona svojstva koja se u (post)socijalističkim zemljama „tradicionalno“ pripisuju crkvi i njenim predstavnicima, od zatucanosti i sujevjerja do pohlepe i hipokrizije. Od publike se očekuje da se smije i uživa u poniženju koje će sveštenik doživjeti u verbalnom duelu sa intelektualno superiornim andoridom (sve dok se sveštenik ne uneredi, što je vrhunac ove scene). Ideja o zatucanosti, vjerskom primitivizmu i nazadnosti koju donosi uticaj crkve nije, naravno, uopštena – ova predstava sve vrijeme upire prstom na aktuelni društveni kontekst. Ova ideja vrtjeće se od početka do kraja predstave, u različitim oblicima, sve dok nam ponavljanje ove teze ne postane zamorno (čak i kad nam ne bi smetao plitki humor).
Što se same teze i političkog angažmana ove predstave tiče, ovdje je sve jasno: crkva, njena moć i uticaj su ključni problem u državi Crnoj Gori. Svi ostali društveni problemi eliminisani su da bi se mogla dobiti ova karikaturalna aluzija na savremenu Crnu Goru (uz satiričnu opasku na račun moćnika čiji sinovi grade hidro-elektrane, kako bi se stvorio utisak objektivnosti društvene kritike). Tako, kao krajnji rezultat dobijamo nešto što u velikoj mjeri liči na komunističke skečeve iz vremena obračuna sa crkvom u kojima su, vjerovatno, isto ovako sveštenici ismijavani na radost publike. Naravno da je legitimna pozorišna kritika, pa i satirični tretman crkve, ali ovakva jednostrana, ostrašćena, banalna i nategnuta karikatura sa tim nema nikakve veze. Insistiranje na jednom stanovištu u svakoj sceni, bez nadgradnje teksta u smislu njegovih umjetničkih i značenjskih potencijala, stvara zamornu repetitivnost, a sami humor biva sve potrošeniji dok, na kraju, ne postane neizdrživo prost i predvidljiv.
Evidentna je težnja autora da napravi britku i nadasve intelektualnu predstavu. Na to ukazuje bespoštedna upotreba stranih riječi i izraza iz domena filozofije i tehnologije. Na kraju, dobili smo jednu pozorišnu papazjaniju prepunu opštih mjesta, skeč za jednokratnu upotrebu. Moralo je ovdje biti više pozorišnog mesa, smisla za humor i promišljenog društvenog angažmana, a manje ostrašćenosti i želje da se zaigra na jednu kartu. Osim ako autori ove predstave nisu mislili da je pozorišna manifestacija ateizma i antiklerikalizma nešto toliko novo i revolucionarno da će nam to biti dovoljno.