Kontraevolucija: Defekacija, kontraevolucija i sve ostalo
JU "Zahumlje" (Nikšić) i KIC "Budo Tomović" (Podgorica): Obrad Nenezić, "Kontraevolucija", red. Obrad Nenezić
„Kontraevolucija”, po tekstu i u režiji Obrada Nenezića, čudovišan je i ambiciozan pozorišni poduhvat, projektovan kao angažovana, i burleskna, i intelektualistička, i urnebesna, i futuristička, i najbrutalnija društvena satira sa najvrelijim referencama na politički kontekst. Satirične žaoke takve su da drobe i satiru svoje objekte-žrtve. Intriga – da je furiozniju i zamršeniju teško zamisliti. Na sve strane vrcaju komičke intervencije koje se kreću u najširem podžanrovskom opsegu, od burleske i odgovarajućih vulgarizama (glagol j….. ponovljen na desetine puta) pa sve do intelektualizmom (antropološke, astro-fizičke, fiozofske i ko zna još kakve reference) osjenčenog humora. Ni na čemu se nije štedjelo. Ono što se lako zapaža je veliki umni napor uložen u tekst, prije svega u njegove komičke kapacitete. Lako je opaziti i da je sve ovo skupa toliko neukusno da se to jedva može podnijeti.
Korektna pozorišna kritika trebalo bi da prepriča siže predstave kao događajni referentni okvir kako bi se čitaoci mogli lijepo orjentisati, i da onda interpretira značenjski plan na temelju intrige i svega ostalog. Ali, ova predstava ne da se prepričati. A onda – otpada i ostatak. Recimo da jedan naučnik (Jovan Dabović) upravo radi na tehnološkom razvoju jednog androida (Slavko Kalezić), da se onda pojavljuje neki sveštenik (Đorđije Tatić), da onda taj android nekako uspijeva da oživi, da se onda dešava neka pobuna, i neka konferencija, da android biva uhapšen i mučen, da se naučnik zatim nađe u položaju toga androida (ili se to prije desilo)… Vjerovatno postoje neki uzročno-posljedični odnos na događajnoj ravni, možda bismo ga i ukačili u nekom trećem ili četvrtom gledanju, ali ovako – nema šanse.
U toj konfuziji i nesuvislosti, izvan konteksta koji bismo mogli da prepoznamo kao umjetnički, ono što bi možda mogla da bude društvena satira percipiramo kao čisto nasilje. „Kontraevolucija” je buldožer koji izlaže podsmijehu i melje sve pred sobom. Odora sveštenika pomalo je neodređena, ali aluzije nas vode direktno do sveštenstva Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori, koje se dalje, metonimijskom logikom, identifikuje kao korumpirano, licemjerno, razvratno i – umazano izmetom! Kada sveštenik zadigne odoru, ispod nje pojaviće se nekakva smrdljiva pelena (ili nešto slično tome, autorka ovog teksta zažmurila je tom prilikom, ne zbog religijskih osjećanja i ne zbog malograđanskih obzira, prosto je bilo odvratno). A onda se redom ismijava sve što se stigne, da se ne bi stekao utisak da je ovo neka komedija sa stavom i jasnim političkim angažmanom. Ne, ovdje toga nema: što su dobili sveštenici, dobiće (u manjoj mjeri) i svi ostali: feministkinje, nevladin sektor, tajkuni, čak i tajkunski sinovi koji vole da se igraju hidro-elektranama.
Svi smo manje-više golicljivi, smijemo se zbog koječega, uključujući podignut prst i patnju i poniženja drugih ljudi. Ali, kad idemo u pozorište da se smijemo, to sigurno nije zbog prostakluka kakvim nas opsrkbljuje „Kontraevolucija”. Ili ne bi trebalo da bude. Ne zato što se protivimo autorskim slobodama, zato što smo malograđani ili zato što se bojimo („hrabrije” su mnoge objave na društvenim mrežama, pri tom nezaštićene statusom umjetnosti), već zato što je ovo pozorište koje jaše na talasu površnosti, prostakluka i nepristojnosti koji se prelio preko nas u postizborno vrijeme, uz duge i temeljne višedecenijske pripreme, i hrani se njime halapljivo. Imalo bi načina da se objasni pod kojim uslovima je na sceni sve dozvoljeno, uključujući aktere umazane izmetom (defekacija je motiv jedne od scena u „Otpadu” Ljuba Đurkovića, možda najbolje u savremenoj crnogorskoj drami, da ne idemo dalje), ali teško da bi bilo kakva argumentacija te vrste mogla da prione uz jednu ovakvu pozorišnu tvorevinu koja izniče iz političke i moralne prostote svoga vremena, reflektuje je i afirmiše bez pardona.