Don Kihot: Sve što smo već znali
Barski ljetopis i Gradsko pozorište Podgorica: "Don Kihot" (inspirisano romanom Migela de Servanesa), red. Andraš Urban
U okviru festivala „Barski ljetopis“ na ljetnjoj pozornici Doma kulture u Baru izvedena je premijera „Don Kihota“ u režiji Andraša Urbana, po motivima Servantesovog romana, koji je Vedrana Božinović uobličila u novi tekst feminističke pozadine. U predstavi koju su producirali Barski ljetopis i Gradsko pozorište iz Podgorice igrali su Branka Femić Šćekić, Vanja Jovićević, Kristina Obradović, Sanja Popović, Anđelija Rondović, Jelena Simić i Branka Stanić.
Predstava je podijeljena u nekoliko nezavisnih cjelina poput odvojenih muzičkih partitura, i to na osnovu tretiranih tema, koje se načelno tiču odnosa društva i porodice prema ženama da bi se na kraju uključile i aktuelne političke teme. Najuspjeliji i najautentičniji dio predstave je onaj u kome Anđelija Rondović govori o ženskom polnom organu kao o nečemu što u našem društvu figurira kao simbol svega beskarakternog, ljigavog, bezvrijednog i kukavičkog. Takođe, ovdje se spominje da je to najsmiješnija riječ u pozorištu, a u metateatralnom smislu to je kritika pozorišnih ostvarenja koja podilaze masovnoj potrebi za vulgarnošću. Sve to karikirano je songom u kojem se do iznemoglosti ponavlja ova u pozorištu neugodna riječ (nasuprot njenoj sveprisutnosti u svakodnevnom govoru). Ovaj, kao i druge songove prati pankerski agresivna muzika (Irena Dragović), koja uz vokal glumica, bubnjeve i klavijaturu zaokružuje svaku scenu u predstavi.
Međutim, ostatak predstave na krajnje stereotipan način tretira ugroženost žene u Crnoj Gori. „Kučka“ je izraz koji dominira drugom scenom u kojoj se govori o opsjednutosti muškim potomstvom i razočarenjem koje prati rođenje kćeri. U formi polifoničnog govora aludira se na aktuelni trend abortiranja neželjene ženske djece, ali se tema neželjenosti djevojčica dalje razrađuje i kroz druge kritičke stavove o ženskoj ugroženosti, nepoželjnosti, požrtvovanosti, obavezi čuvanja čednosti, ali i o davno prevaziđenim oblicima diskriminacije žena koji su zbog svoje anahronosti i pretjeranosti dosadni i teško mogu dotaći savremenu publiku.
U tom maniru urađena je i scena u kojoj se glumice kažnjavaju i samokažnjavaju lupajući se ogromnim (sunđerastim) čekićima po glavama na koje su fiksirani hlebovi, čime se aludira, uz dozu sarkazma i ironije, na davnašnji crnogorski običaj smaknuća obešćašćene žene čekićem po glavi, što se čini kao parodija na scenu iz filma „Ljepota poroka“ Živka Nikolića. Pitanje je kakvu značenjsku težinu ima ova iskarikirana scena, osim što se njom, naravno, postiže komični efekat podržan gegovima glumica.
Kako se to i očekivalo od reditelja Andraša Urbana, predstava ima elemente političke angažovanosti, koja je u ovoj predstavi veoma neubjedljiva zbog teksta koji je pun opštih mjesta i kada je riječ o feminizmu i kada je riječ o politici. U audio-vizuelnom smislu veoma ekspresivan i upečatljiv završni dio, u kojem se kritički preispituje stanje u Crni Gori, koji prati vijorenje crnogorske zastave na video bimu, ipak je pun generalizovanih, neprodubljenih konstatacija koje zato nisu ni naročito provokativne, kao što je navođenje donesenih zakona i strategija, podataka koji se odnose na neplansku gradnju i uništavanje prirode, korupciju u određenim sferama društva, rodnu diskriminaciju, ekstremnu podijeljenost društva uključujući postojanje dvije akademije i crkve itd. Ove političke teme su ovlaš i površno tretirane tako da oštrica kritike nije jasno uperena ni protiv koga, generalizujući do te mjere stavove da ne pretstavlja ništa drugo osim jednolično nabrajanje problema prisutnih manje više u svakom društvu.
Muzička potka, kao i u nekoliko posljednjih Urbanovih ostvarenja, dosta je jednostavna – par tonova koji se tokom predstave ponavljaju do monotonije. Možda ta monotomija ne bi ni smetala da su ovu agresivnu muziku pratile afirmacije koje nas intelektualno i emotivno intrigiraju i udaraju u stomak, kao što je to bio slučaj u Urbanovoj predstavi “What is Europe?”.
Treba istaći da je vizuelno ova predstava imala interesantna rješenja prepoznatljivog Urbanovog pečata, koja su često kazivala više od uprošćenog teksta Vedrane Božinović. Tu treba naglasiti važnost scenografije (scenografija Smiljka Šeparović Radonjić) i kostima (Lina Leković) koji su napravljeni u savremenom maniru, od prefinjenih materijala koji ističu žensku ranjivost i čistotu do onih krojeva oštrih linija koji svojom monumentalnošću ističu duhovnu snagu žena koje sa ironijom komentarišu inferiornost žene u patrijahalnom društvu kakvo je naše.
Ovo je jedna od onih predstava za koje se stiče utisak da su rađene na brzinu, bez istinske posvećenosti i potcjenjivajući publiku. Najgore u svemu je što ova predstava nije otkrila bilo šta novo, što već nismo znali o ženskoj borbi sa vjetrenjačama. Ni o bilo čemu drugom.