Hamlet: Pesimistični Hamlet
Crnogorsko narodno pozorište: Vilijam Šekspir, "Hamlet", red. Ana Vukotić
Na sceni Crnogorskog narodnog pozorišta odigrana je predstava „Hamlet“, djelo koje za svakog umjetnika predstavlja poseban izazov u karijeri kao apsolutnа probа sopstvenog talenta i mogućnosti izraza, jer ova drama sadrži ključna pitanja filozofije, teorije umjetnosti, politike i etike, sadrži cijelu suštinu života. Ono što fascinira umjetnike u ovom slučaju upravo je interpretacija i izbor ovih tema, njihovo približavanje publici i upoređivanje sa aktuelnim vremenom. Ovom prilikom, svoje su vještine stavili na probu Ana Vukotić, koja je režirala i adaptirala komad, dramaturg Božo Koprivica, scenografska autorska ekipa Vanje Magića i Svena Jonkea (Numen), koreograf Sonja Vukićević, i muzički autorski tim, koji su činili Rambo Amadeus i Digital Mandrack, kostimograf Leo Kulaš, dizajner svjetla Ivan Lušičić Liik i Miomir Malović.
Ana Vukotić je napravila spoj antiiluzionističkog prostornog okvira i antinaturalističke igre, fokusirajući se na opskursnost ambijenta, kroz dozu ironije tumačeći funkcionisanje Šekspirovog velikog mehanizma istorije, kao na istoriju nasilja nad pravdom.
Scenografiji Vanje Magića i Svena Jonkea treba posvetiti posebu pažnju, s obzirom da ovdje scenski aparat postaje ravnopravan protagonista sa ostalima elementima inscenacije. Scena izlazi iz svojih gabarita i zasijeca i prostor partera, kako bi se distanca sa publikom još više umanjila. Scenografija umnogome koristi svojevrsna apijaovska rešenja, prostor satkan od više platformi nepravilnog oblika i pod različitim kosinama, tako da kreiraju prostor pun prepreka i otpora kojima glumac mora da se potčini. Stvoren je “ritmički prostor“ kako je Apija definisao scenu koja se gradi poput muzičke partiture, a cijela scena dobija simbolički smisao. Dinamika prostora takođe uslovljava kretanje na sceni, apstrahujući donekle i glumačku interpretaciju koja u takvom diktatu prostora ne može biti u potpunosti realistična. Takođe svedenost rekvizita na minimum, odbijanje imitacije bilo kakvih realnih predmeta i ambijenta iz stvarnosti, stvara prostor koji se u potpunosti oslanja na imaginaciju gledaoca. Svjetlosni efekti djeluju sugestivno, naročito odsjaj koji se stvara na ogromnoj količini crnog najlona razasutog po sceni. Pomjeranje najlona, osim što predstavlja još jedan apstraktni element scenografije, pruža glumcima fleksibilnu platformu za razvijanje varijateta performativnih mogućnosti, u kretanju i pokretu na sceni (koreograf Sonja Vukićević). Zapravo čitav audio-vizuelni doživljaj, kojem doprinosi i disonantna elektronska muzika, kreira efektno sterilnu i bezdušnu atmosferu koja je zavladala u kraljevstvu nakon ubistva Hamletovog oca.
Momčilo Otašević uvjerljivo je dočarao lik Hamleta, kroz antinaturalistički izraz, koji je negdje na granici sa fizičkim teatrom, čiju dinamičnu igru ispunjenu akcijom podstiče i sama struktura scene. U pomahnitalom prelaženju razdvojenih platformi i ekspresivnoj igri vješto prikazuje tobožnje Hamletovo ludilo, egzistencijalni nemir, sukob sa samim sobom, vječitu dilemu pravog izbora između pokoravanja sili i borbe za pravdu. Jedina zamjerka je povremeno gubljenje zvuka ili slabljenje dikcije, riječi nadjačanih pokretima po bučnom najlonu (možda bi rješenje bio mikrofon zbog tolike mobilosti glumca).
U ulozi Ofelije Ana Vukčević pokazala je bezuslovnost ljubavi, istovremeno i snagu i ranjivost, kroz različite tonove igre od ustreptale od ljubavi, do ranjive i krhe do lucidno bezumne. Kostimi koje nosi tokom predstave čine je djelimično nagom, i kao takvi doprinose utisku fizičke opipljivosti njenog duševnog bola, ali i nesebične ogoljene ljubavi, za koju nema mjesta u svijetu politike u koji je uvučena bez svoje volje – svijet pun intriga, zločina i nepravde (njen otac Polonije i kralj Klaudije je koriste da saznaju više o Hamletovom duševnom stanju i ona pristaje na to).
Kralja Klaudija, figuru vladara uzurpatora čestu u Šekspirovom opusu, tumači Dejan Ivanić predstavljajući ga kao raskalašnog i beskrupuloznog, a spontanost gestikulacije i dikcije oslikavaju nonšalantno obavljanje nepravedno preuzete uloge, do koje je došao izvršavanjem niza nedjela. Lik kraljice Gertrude tumači Ana Vujošević, sa dozom ironije, puna izvještačenih osmijeha i stilizovanih pokrerta, koji naglašavaju njeno licemjerje, pretvaranje i skrivanje istine. Njena izdaja se može razumjeti kroz Šekspirovu mizoginu repliku koju izgovara Hamlet „slabosti ime ti je žena“, a koja neodoljivo podsjeća na Njegoševu „ćud je ženska rana naopaka, stotinu će promjeniti vjera da učini što joj srcu drago“. Zoran Vujović prikazao nam je Polonija baš onakvog kakvog ga Šekspir oslikava, prvog kraljevog savjetnika koji je zbog opšteg straha na dvoru od odmazde u stalnoj u prismotri i prisluškivanju drugih, a njegovu uljudnost i licemjernu učtivost Hamlet ismijava koristeći se novonastalom ulogom ludaka.
Dolaskom na scenu Aleksandar Gavranić u ulozi Fortinbrasa, bezizražajnošću i ravnodušnošću tona iskazuje neminovnost i surovost istorijskog točka, drama završava smrću jednog kralja i stvara se uslov za krunisanje novoga. Fortinbrasovog oca ubio je Hamletov otac u zavojevačkom ratu, nakon toga braća ovih kraljeva koji su zauzeli tron odustali su od međusobnog rata, ali ipak na kraju, nakon opšteg pokolja, sudbina Fortinbrasu donosi u ruke dansku krunu. Upravo kako piše Jan Kot:
U svakoj hronici zakoniti vladalac vuče za sobom dugi lanac zločina, odbio je od sebe feudalnu gospodu koja su mu pomogla da osvoji krunu, najpre je pobio neprijatelje, zatim nekadašnje saveznike, pogubio naslednike i pretendente na presto. Ali nije uspeo da uništi sve. Iz progonstva se vraća mladi knez — sin, unuk ili brat pobijenih, brani pogaženi zakon, oko njega se okupljaju odbačena gospoda, on oličuje nadu u novi red i pravednost.(...) Кrug se zatvorio. Počinje novo poglavlje. Nova istorijska tragedija.
Dakle, Fortinbrasov ulazak na scenu obilježava kraj predstave koji ostaje otvoren za moguća čitanja. Scenu nadrasta i zaklanja ogromno sivilo vazduhom napumpanog najlona, zaklanjajući sve što je bilo na njoj prisutno i stvarajući platformu za junake nove istorije.
U režiji su istaknute i ključne političke poruke komada, u kojima savremenici ukoliko žele mogu pronaći analogiju sa našim stanjem stvari u društvu, koje se tiču nezakonitosti i odnarođenosti vlasti, gdje se protiv protivnika kuju zavjere i sprovode nepošteni obračuni. Pitanje hrabrosti i časti, revolucionarne volje za promjenom oličene u Hamletovim riječima „biti ili ne biti“, svevremena su pitanja, koja se najzad u ovom čitanju drame završavaju krajnjim pesimizmom, slikom Danske kao ogromne tamnice. Možda nismo dobili neko novo čitanje Hamleta; takođe, zbog velike dinamičnosti scene izgubilo se na intenzitetu doživljaja Šekspirovih riječi, ali ipak Ana Vukotić je napravila upečatljivu inscenaciju savremenog izraza koja može biti sve ali nije povlađivanje ukusu mase.