Kozocid: Buntom protiv demagogije
Gradsko pozorište Podgorica: Vida Ognjenović, "Kozocid", red. Vida Ognjenović
„Kozocid“ Vide Ognjenović je tekst koji svevremeno tretira ljudski kukavičluk, nesposobnost da se odupremo nepromišljenim i nerazumnim odlukama i neprikosnoveno poštovanje autoriteta, nedostatak hrabrosti da se bunt iz sfere privatnog preseli u sferu javnog.
Tekst govori o događaju nastalom u periodu obnove i izgradnje nakon Drugog svjetskog rata, kada su zbog industrijalizacije zemlje donošene nepopularne mjere, poput ove iz teksta – da se izvrši eliminacija koza iz brdovitog sela gdje je njihovo najprirodnije stanište. Radnja drame se događa u selu u kojem predsjednik opštine (Mišo Obradović) pritiska seljake da eliminišu svoje koze, da bi se umilio svojim nadređenima, pa za obavljanje ovog zadatka zovu profesora sa veterinarskog fakulteta (Igor Đorđević) kako bi pomogao u naumu rukovodstva; ali on uviđa apsurd tog plana i osniva „kozji pokret otpora“, te pomaže seljacima da sakriju koze maskirajući ih u ovce.
U predstavi su satirično izvrgnuti ruglu nekritički duh i slaba snaga volje za otporom, beskrupulozna partijska ambicioznost ispoljena u ostvarivanju sopstvenih ciljeva na uštrb drugih. S dozom oštrog humora potcrtan je apsurd koji svaka vlast na ovim prostorima čini sastavnim dijelom svakodnevnice, a to je da je svaki bunt protiv režima zapravo bunt protiv „državnog progresa“ i „opštenarodnog dobra“, pa se pojedinci u takvom sistemu teško odvaže na pobunu iz straha od izopštenja iz društva koje povlači egzistencijalnu nesigurnost. Kao što kaže profesor veterine u tekstu „u cijeloj istoriji nije bilo ukupno ni tri seljačke bune“, odnosno seljaci su najranjivija grupa kojoj je najlakše nametnuti autoritet i bojazan od javnog bunta. Takođe, likovi su u drami podijeljeni na socijalnoj ravni, u smislu razlika između staleža radničke i seljačke klase: prva je odvojena od prirode i njenih procesa a druga u potpunom odnosu povezanosti i zavisnosti od nje, pa su njihovi interesi dijametralno suprostavljeni. Industralizacija dakle jeste progres, ali koji istovremeno podrazumijeva kontinuiran proces destrukcije prirodnog poretka stvari, a time i degradaciju humanosti.
Glumačka ekipa, koju su činili: Milivoje Mišo Obradović, Igor Đorđević, Mladen Nelević, Dejan Đonović, Dubravka Drakić, Simo Trebješanin, Pavle Ilić, Goran Slavić, Danilo Čelebić, Stevan Radusinović, Ivana Mrvaljević, Miloš Pejović, Branka Femić Šćekić, Jelena Simić, Katarina Krek, Omar Bajramspahić, Željko Caja Radunović, Maja Šarenac, Dragan Račić i Pavle Popović, uigrano je funkcionisala na sceni, uspijevajući da nam prenese na oštrinu i duhovitost teksta Vide Ognjenović. Naročito bismo istakli igru Miša Oradovića, koji tumači lik predsjednika opštine kroz tragikomičnost figure jednog tipičnog funkcionera – poslušnika vlasti i demagoga, slijepog sljedbenika instrukcija visoko-rukovodnog kadra, odnarođenog od briga onih kojima vlada. Takođe, Igor Đorđević u ulozi profesora veterine, kroz istančan glumački izraz spontanosti i komike prenosi žar revolucionarnog duha i istinoljubivosti koja se podruguje praznoj demagogiji i utopističkim vizijama progresa koji počiva na suludim idejama uništenja prirodnih resursa. Goran Slavić je vjerno oblikovao lik Makonje – ulizice i ambicioznog mladog partijskog kadra, koji je bezuslovnu predanost partijskim zadacima učinio zaista komičnim. Katarina Krek je tumačeći lik Jane lajavice prenijela žensku hrabrost bunta koji okolina uvijek doživljava kao nepromišljenu žensku glupost, pa joj se rugaju nadimkom „lajavice“ umjesto da bude doživljena kao heroina. Mladen Nelević je prenio očaj i nemireći stav sa nepopularnom odlukom da se koze seljana unište, pa neprestano pita „Ali ne i bijele?“ dovodeći suludu odluku rukovodstva do nivoa komičnog.
Ubrzanoj dinamici kretanja na sceni je naročito doprinijela simbolično koncipirana scenografija Geroslava Zarića, koji je strmost planinskog područja predstavio kaskadnim stepeničastim elementima, po kojima se likovi kao i njihove koze stalno penju i silaze, a istovremeno smo doživjeli scenografiju kao aluziju na ambicioznost partijskog kadra u selu, spremnog na sve da pređe na jednu stepenicu gore u hijerarhiji. Kostimi Ljiljane Dragović ispratili su ambijent i vrijeme odvijanja radnje, ističući naročito pripadnost određenoj klasi, pa su vidno odvojeni uglađeni službenici i rustična nošnja u seoskom kraju.
Inscenacija Vide Ognjenović nije uključivala samo realistično-komični izraz, već se poslužila i kinematografskim „trikovima“ koji su dali pečat ironije i momenat komentara radnje i likova, zahvaljujući ulozi naratora (Dejan Đonović) i upotrebi freeze frame-a („zamrzavanje kadra“) gdje se radnja optički „zamrzava“ na par trenutaka da bi smo od naratora dobili kratak izvještaj o karakteru ili životu lika.
Sama činjenica da je tekstopisac ujedno i reditelj komada je sigurno u većoj mjeri doprinijela da se predstava osmisli uz punu valorizaciju teksta, ravnopravnog s ostalim elementima scenskog, stvarajući efekat uravnotežene i britke predstave koja oštrim humorom govori o idealima koji će nas se uvijek ticati.