Apartman Savoja: Poetika neubjedljivog simbolizma
Kraljevsko pozorište Zetski dom: Sandra Vujović i Marija Čolpa, "Apartman Savoja", red. Slobodan Milatović
Na sceni Zetskog doma na Cetinju nedavno je premijerno izvedena predstava “Apartman Savoja” u režiji Slobodana Milatovića, nastala po tekstovima Sandre Vujović i Marije Čolpe, a dramaturg je Božo Koprivica.
Predstava je podijeljena na dvije cjeline, u prvoj se govori o ljubavnoj vezi između oženjenog bogataša i njegove ljubavnice koja seksualnim uslugama otplaćuje porodični dug, a u drugoj je u centru priče život Jelene Savojske, a naročito uzrok njenih posjeta psihoanalitičaru Jozefu Strudulhofu.
Dramska povezanost dva dijela je ostavrena tako što se dramski sukob između Petra (Miloš Pejović) i Lene (Ana Vučković) odvija u apartmanu Savoja, gdje ih uslužuje stanodavac Nikola (Momo Pićurić) inače sin sobarice kraljice Jelene, koji sakupljajući razne antikvitete pokušava da održi uspomenu na njen život i djelo.
Stilski ova predstava kombinuje elemente melodrame, dokumentarizma i simbolizma, dok su u fokusu teme o surovom kapitalizmu lišenom humanizma, o egu i kompromisima sa samim sobom, o egzitencijalnom nemiru... Najzad, ističu se vrijednosti tradicije, žrtvovanja da se zapamti sopstvena kultura i nacionalni identitet. Lik Nikole je ovaploćenje glasa tradicije, u svojoj istrajnosti da sačuva od zaborava crnogorsku istoriju i uspomenu na kraljicu Jelenu, a nasuprot njemu postavlja se lik Petra, kao savremenog čovjeka čija jedina preokupacija pohlepno sticanje materijalnih dobara. Međutim, sugerisanje da je konformizam odlika samo današnjeg čovjeka, i dramaturško insistiranje na toj tezi jeste simplifikovanje i banalizovanje stvarnosti.
Dramska napetost koju stvara verbalni obračun ljubavnika Petra i Lene, ipak ostaje na površini jednog stereotipnog odnosa između bahatog biznismena i potčinjene ljubavnice u činu oslobođenja, pa se glumci troše popunjavajući te praznine u jednostavnim, ovlaš skiciranim likovima.
Drugi dio predstave je neuvezan sa prvim, a odlikuje ga posve onirična atmosfera sa ponekim eksperimentom performativne umjetnosti, oživljavajući lik kraljice Jelene kroz neke simbolične prizore nalik snoviđenju. Njeni susreti sa psihoanalitičarem puni su scenskih znakova ostavljenih gledaocu da nagađa smisao, ili pak značenja povezana sa psihoanalizom, ali na žalost ovi prizori se iscrpljuju u svojoj nedorečenoj lirskoj vizuelnosti, lišenoj intezivnog estetskog i kognitivnog doživljaja.
Predstava nam ukazuje, ne samo na biografski opis kraljičinog profila, već i pogled na njene unutrašnje borbe, na bol i nemir koji potiču od neprežaljene smrti njene sestre Sofije, ali i o ponosu na svoje crnogorsko porijeklo. Pa tako ovaj dio predstave ostaje nostalgično rodoljubni motiv priče o Jeleni Savojskoj koji se nedosljedno nastavlja na prethodni dio pretežno fokusirano na kritiku savremenog čovjeka. Možda je cilj ovog dijela da se sačuva crnogorska tradicija i istorija i da se iskaže potreba za humanošću, ali sve to sugerisano je kroz krajnje simplifikovane likove i situacije, uz audio-vizuelno efekte svedene na dopadljivi dekor, stvarajući jedno posve zamršeno, zamagljeno i nedorečeno scensko ostvarenje.
Kostimi (Blagoj Micevski) s početka prošlog vijeka živopisni su, s ukrasima i teškim štofovima dočaravaju monumentalnu veličinu ličnosti kraljice Jelene, dok oni savremeni, posebno Lenin i Petrov urađeni su da istaknu senzualnost njihovih figura u ne baš maštovitim kreacijama.
Scena (Slobodan Milatović) je u funkciji teksta, svedena na mračni prostor u kojem se ponavljaju isti predmeti – stare lampe, aludirajući na mračnu podsvijest, iracionalnost, erotiku, uspomene. Tome doprinosi i zvuk violine, živom u izvođenju violiniste Vilija Ferdinandija, tako što boji određene dramske momente većeg emotivnog inteziteta. Glumci su u granicama svojih mogućnosti, imajući u vidu šturost teksta, solidno dočarali ove šablonski date likove. U njihovoj igri smjenjuju se realistični ton emotivnog uživljavanja, sa povremenim „otuđenim“ i nepersonalnim iskazivanjem replika, rediteljske intervencije kojima se, s obzirom na kontekst cijele postavke, ne dobija veća ekspresivnost igre već se dodatno razvodnjava sadržina djela.
Reditelj Slobodan Milatović je stvorio predstavu koja nije establišmentski realistična ili povodljiva za ukusom mase, pa je odvažna u samom eksperimentu, ali nažalost na performativnom i značenjskom nivou ne razvija znatne domete jer se iscrpljuje u nekoliko pojednostavljenih tematskih okvira, stilski opterećena količinom dekorativno-simboličnih scenskih prizora.