Inspekcija: Predstava Revizora u selu Mrduša Donja

Nikšićko pozorište: Stevan Koprivica, "Inspekcija", red. Goran Bulajić

Predstava „Inspekcija“, koju je prema tekstu Stevana Koprivice (naručenom od strane Nikšićkog pozorišta) režirao Goran Bulajić, upadljivo rabi zaplet Gogoljevog „Revizora“, koji smješta u današnjicu malog izmišljenog bokokotorskog mjesta Uvala. U zapuštenu mjesnu zajednicu, kojom stoluje zaparloženi i korumpirani predsjednik, sa još gorom činovničkom svitom, stiže vijest o dolasku visoke predstavnice EU, koja će u sklopu procesa evrointegracija obaviti inspekciju rada mjesnih službi. Visoka predstavnica biva od strane činovnika zamijenjena sa starletom, svježe napuštenom od strane muža, njemačkog biznismena, koja se sa šoferom, nakon što su ostali bez goriva, novca i dokumenata, bezizlazno zaglavila u Uvali.

Meðutim, uplitanje bokeške atmosfere, naravi, i današnjih i ovdašnjih bolnih društvenih okolnosti u opštepoznati narativ, izvedeno je u ovom slučaju mnogo nevještije i nedojmljivije nego što je to slučaj sa nekim drugim Koprivičinim tekstovima, recimo „Providencom“. Dramaturške manjkavosti (simptomatična je situacija u kojoj uvalski činovnici čitaju biografiju „opasne“ predstavnice EU na internetu, a da istovremeno nisu naišli i na fotografiju, i sl.) i površna, „kozmetička“ aktuelizacija komad čine prilično predvidljivim, razvučenim i anemičnim. Bavljenje mnogobrojnim društveno-političkim anomalijama (korupcija, nemoral, neprincipijelnost, demagogija, ulizištvo, primitivizam, partijsko zapošljavanje, kupovina diploma, odnos prema došljacima, odnos Boke i Crne Gore, opsjednutost imidžom, brendiranjem i valorizacijama, mijenjanje stavova i strana prema koristi koju to donosi, itd) razvodnjeno je banalnim dijalozima prepunim opštih mjesta i trivijalnog, prizemnog, zamorno ponavljajućeg kvazi-humora, tako da kao kritika društva tekst ostaje površan i bezazlen (u to se uklapaju i dnevnopolitičke aluzije, odmjerene tako da sve ostane u zoni za pozorište pogubne političke  korektnosti).

Režija Gorana Bulajića je retrogradno jednodimenzionalna, lišena bilo kakvog estetizovanijeg, mašovitijeg pristupa. Scenski znakovi ni na koji način ne nadograðuju i ne produblju, pa čak i ne podcrtavaju značenja teksta, nego kao da prigušeno i nedojmljivo postoje samo da glumcima kako-tako omoguće da izgovore svoje replike. Možemo reći da se konvencionalnost i neinventivnost režije u nekim elemenima (kao što su npr. smjenjivanje scena zatamnjenjem praćenim nekom proizvoljno melodijom, i mizansceni uglavnom bazirani na vrćenju oko stola, graniči i sa amaterizmom, shvaćenim u duhu „Predstave Hamleta u selu Mrduša Donja“, ali lišenim ironično-kritičkog odmaka intertekstualnosti i „pozorišta u pozorištu“.

U tom duhu, na sceni koja skicozno označava mjesta radnje (scenografkinja Anka Gardašević), i u kostimima koji se uklapaju u pretežno tipsku karaketrizaciju likova (kostimografkinja Jelena Ðukanović), glumci Simo Trebješanin, Boban čvorović, Nikola Vasiljević, Jovan Krivokapić, Gordana Mićunović, Milica Šćepanović, Julija Milačić, Jelena Nenezić Rakočević i Vukan Pejović igraju u većoj ili manjoj mjeri teatralno karikirajuće, mehanično, uz ponavljajući repertoar razmahanih površinskih gestova (mlataranje rukama, lupanje šakom o sto za muškarce i uvijajuće lelujanje za žene), bez značajnijeg unutrašnjeg pokrića. Izuzetak je Marija Ðurić u ulozi Davorke, ćerke lokalnog moćnika (Simo Trebješanin) i njegove pokondirene supruge, ambiciozne u namjeri da se dokopa Podgorice i blizine tržnih centara (Julija Milačić). Uobličavajući glupkastu, razmaženu i neodgovornu tinejdžerku, koja je i maturirala tako što su roditelji potplaćivali nastavnike, glumica uspijeva da u lik unese tonove efektne psihološke suptilnosti, i načini „pukotine“ kroz koje na tren proveje, u svoj svojoj silini, zatupljujuća i razjedajuća monotonija palanačkog vremena, od kojeg nagonski želi da pobjegne na bilo koji način.

Sve napadnija pošast komercijalizacije repertoara javno finansiranih pozorišta u Crnoj Gori ukazuje na alarmantnost potrebe organizovanja šire javne debate o tome gdje ta komercijalizacija i zašto vodi, i šta uopšte kvalifikuje neko pozorište za javno finansiranje. Automatsko dodjeljivanje subvencija, bez jasnih kriterijuma i funkcija koje neko pozorište treba da vrši da bi se u njega ulagao javni novac, simptom je nemoći cjelokupnog kulturnog sistema da se uhvati u koštac sa sopstvenim ukorijenjenim sistemskom problemima, kroz uvoðenje razuðenih i profesionalnih procedura i kriterijuma, kako za izbore umjetničkih rukovodilaca pozorišta, tako i za dodjeljivanje budžetskih sredstava pozorišnim subjektima.