Noć: Potraga za poznatim odgovorima
Kraljevsko pozorište Zetski dom: Aleksandar Radunović, "Noć", red. Andrej Cvetanovski
Predstavom „Noć“ u režiji Andreja Cvetanovskog po tekstu Aleksandra Radunovića Popaja, u dramatizaciji Boža Koprivice 14. septembra 2017. godine otvoren je četvrti međunarodni festival MIT na Cetinju.
Drama je intimna porodična priča o tradicionalnom ocu tiraninu Dragu (Petar Božović) bez razumijevanja prema ikome, klasično crnogorskoj požrtvovanoj snahi Nataši (Ana Vujošević), primoranoj da njeguje nepokretnog svekra, jednom sinu „propalitetu“ Urošu (ne pojavljuje se na sceni) i drugom sinu Stefanu (Nikola Perišić), homoseksualcu koji dolazi kod bolesnog oca sa partnerom (Marko Todorović) da mu konačno prizna svoju seksualnu orijentaciju, kao čin oslobođenja. Međutim, ono što ovaj tekst čini nesavršenim je što su neki likovi skicirani i grubo etiketirani, neprodubljeni, što je naročito uočljivo u likovima dva sina. O jednom sinu, eksplicitno se kaže samo to da je pijanca i kockar, a o drugom sinu, Stefanu, koji ulazi u tragičan sukob sa ocem, ne saznajemo tokom predstave ništa o njegovom karakteru, osim činjenice da je homoseksualac, i to iz njegovih riječi: „tata ti me ne poznaješ, ne znaš ništa o meni, šta ja volim (...) ja sam peder“ – kao da se time se iscrpljuje sav njegov identitet, kao da je to jedino što taj lik jeste.
Vjerovatno je većina gledalaca očekivala mnogo od predstave jer u njoj učestvuju umjetnici od autoriteta iz naše popularne kulture, igra Petar Božović, tekst piše Aleksandar Radunović, poznatiji kao Popaj, a muziku potpisuje Rambo Amadeus... Ali to samo po sebi nije garancija kvaliteta, jer nakon gledanja predstave utisak je da čitav projekat crpi svoju težinu ponajviše iz angažmana velikana ex-jugoslovenskog pozorišta i filma, Petra Božovića.
No, polazeći od samog teksta koji je, kao što smo rekli potpisao Aleksandar Radunović, zapaža se izvjesna nezrelost u obrađivanju tema i likova, i pored namjere da se postave bitna pitanja o sukobu generacija i njihovih etika. Tako su nedovoljno obrađene ključne dramske situacije, pa više se nameće zaključak da je to zbog iskustva u pravljenju komično-satiričnih skečeva u okviru grupe The Books of knjige, kratkih formi u kojim su se kreativno razrađivale neke groteksne situacije. Ali u ovom tekstu dramska situacija se ne razrađuje kvalitetno, kao da nema dovoljno umjetničke slobode u ovoj vrsti pisanja, te nedostaje ne samo humor nego i širi podtekst kompletne priče.
I pored ovog teksta, predstava ima svoju snagu i prodornost zahvaljujući roli Petra Božovića koji igra bolesnog, onemoćalog, nekada grubog i samoživog čovjeka, u kojem vidimo tragove svih onih likova krutih i zadrtih Crnogoraca, a opet tako suštinski očajnih i ljudskih, koje je igrao u filmovima Živka Nikolića. On dočarava tradicionalizam i nemoralnost koji u crnogorskoj kulturi ne isključuju jedno drugo, licemjerno osuđivanje postupaka drugih iako ni sam nije primjer etičnosti.
Ostali likovi su nekako u sijenci ove gromade (glumačke i fizičke) – Ana Vujošević uspijeva da prenese lik kivne ali poslušne snahe, iako povremeno ima problem prenaglašenog ispoljavanja emocija, Marko Todorović i Nikola Perišić takođe tumaraju u tim skicoznim ulogama, ostajući nekako strani.
Petar Božović je maltene dio scenografije (Sergej Svetozarev), njegovo tijelo je jedno sa uređenjem scene koja se sastoji jedino od trona bolesnika sa njegovim lijekovima. Scenografija odražava sputanost i nepokretnost glavnog lika, ali skalamerija koju čine drvena kolica i police za lijekove zapravo aludiraju na tron, na gospodara priče koji naizgled nemoćan ipak rukovodi životima drugih, služeći se upravo oružjem svoje bolesti. Time je scenografija doprinijela da se i fizički glavni lik postavi u sami centar pažnje, da dominira prostorom svojom tjelesnošću, samim prisustvom na sceni, čineći ovu predstavu energetski ispunjenijom i efektnijom.
Disonantni zvukovi elektronske muzike sa uvođenjem motiva iz crnogorskog folklora, u realizaciji Ramba Amadeusa, ne samo da aludiraju da se radnja odvija u Crnoj Gori već ironično podvalači neke dramske trenutke koji se kose sa tradicionalnim vrijednostima Crnogoraca, kao što je na primjer institucija homoseksualne ljubavi. Time sami muzički aranžman ima funkciju komentara koji ostvaruje komični efekat, ali to ovu predstavu, najvjerovatnije nenamjerno, čini latentno homofobičnom.
Sve u svemu reditelj Andrej Cvetanovski je uspio da autentično predstavi jedan oblik crnogorske karakterologije, sa svim svojim manama i vrlinama, ali nekako to nije dovoljno za cjelokupni doživljaj predstave, ipak pomalo siromašne duhom.