Gorska drama: Idejno neizazovno, formalno zastarjelo
Centar za kulturu Tivat: Obrad Nenezić, "Gorska drama", red. Obrad Nenezić
Pseudoistorijski, stihovani dramski tekst „Gorska drama“ Obrada Nenezića, uzimajući kao polazište legendarnu priču o „nemogućoj“ ljubavi između crnogorske knjaginjice Jelene Petrović i perjanika Luke, pokušava da se na naivan, stereotipiziran kolektivno-identitetski način bavi „crnogorstvom“. Pri tome se, uz društveno-mentalitetske, načinju i svevremene teme klasnih i rodnih hijerarhija, ali se niti jedna od njih ne obrađuje dublje i slojevitije. Zaplet drame možemo okarakterisati „sapuničastim“ (zaljubljivanja na prvi pogled, motiv zabranjene ljubavi i sl.), razvoj radnje je neuvjerljiv (mahom zasnovan na volšebnim rješenjima, kao što je nemotivisan dolazak nekog lika među drugu grupu likova), tekst je prepun opštih mjesta, neinventivnih dramskih situacija, bledunjavih skicoznih likova i pompezno-banalnih monologa i dijaloga.
Režija Obrada Nenezića nije donijela neko kreativnije predstavljanje idejno neizazovnog teksta, postavka je formalno zastarjela, nemaštovita, jednodimenzionalna, lišena bilo kakvog dojmljivijeg scenskog koncepta i osobene poetike, u tolikoj mjeri da je možemo okarakterisati diletantskom (npr. paradigmatična su rješenja da se dvoje ili više glumaca koji međusobno razgovaraju svi poredaju u vrstu okrenutu ka publici; ili telenovelistički prikaz munjevitih zaljubljivanja niza muških likova u Jelenu Petrović, koja se očituju neprirodnim hipnotisanim piljenjem, i sl.). U skladu sa tim, glumci Maja Stojanović, Jovan Dabović, Aleksandar Radulović, Pavle Popović, Filip Đuretić, Omar Bajramspahić, Maša Labudović, Gorana Marković, Vukan Pejović i Petar Novaković nastupaju u površno-realističkom maniru, lažnom u šablonskoj uštogljenosti i patetičnoj izvještačenosti. U građenju likova su se oslanjali na spoljašnje, površinske, nategnute gestove, bez unutrašnjeg pokrića, neprirodno su se bečili i kolutali očima, širili ruke i nekontrolisano njima mlatarali, busali se u prsa i galamili do povremenog urlanja, deklamatorski izbacivali u publiku salve lažnih, plitkih, neautentičnih fraza, koje su sporadično prelazile u cijela „predavanja“ o ženama, ljubavi, klasnim razlikama, časti... Nevjerodostojnosti i jednodimenzionalnosti likova doprinosi i njihova neukusna stereotipiziranost, odnosno obojenost uvijek iskrivljenim i opasnim konstrukcijama kolektivnih identiteta, pa je tako knjaz Nikola, iako pomalo diktatorski nastrojen, u konačnici pravedan, knjaginjice su lijepe, učene i čedne (pri čemu materijalistička praktičnost knjaginjice Ane služi samo da se istakne krajnje idealizovan, i u tome beskrvan lik Jelene), srpski princ je prznica i mrzitelj različitosti, finski oficir feminiziran, ljigav i navalentan itd.
Sveopšte ilustrativno podcrtavanje određuje i dizajn scene, stilizovane kamene gromade sa elementima fresaka i ogromnim krstom, koji se po potrebi okreće i postaje vladarski presto (scenografija Darko Musić); a promjenu mjesta radnje označava muzika, crkveno-duhovna melodija za okružje crnogorskog dvora, a Šostakovičev „Valcer br. 2“ za mondene balske atmosfere školovanja knjaginjica u Rusiji (izbor muzike Ivan Zirojević). Primjeri naivne, neizazovne sveopšte ilustrativnosti su mnogobrojni: freskopisac Prokopije neprestano nosi nekakvu baklju i izvještačeno upire pogled u nju, da bi se istakla njegova prosvijećenost i razumnost, učenost knjaginjica „crtaju“ knjige koje nosaju u rukama, Prokopije i Luka bivaju utamničeni na način da im glave vire među glavama fresaka, što bi valjda trebalo da podvuče njihovo stradanje za istinu, slično kao i nemotivisano, krajnje kičasto privezivanje freskopisca za krst...
Utisku gledanja neke telenovelističke sapunice, proizvoljno zaogrnute u površno-kičasto, stereotipno-folklorističko ruho doprinose i podcrtavajući kostimi (Anastazija Miranović), pri čemu se knjaginjice nebrojeno puta presvlače, ratnici uglavnom hodaju blago razdrljeni, manje ili više diskretno pokazujući „junačka prsa“ i „ljute rane“, a perjanik Luka, nakon što se pred važnu bitku na brzinu poturčio da bi mogao da se sukobi sa knjazom i osveti smrt brata, pojavljuje se iznebuha da knjazu to najavi nelogično raskošno i uštirkano obučen poput nekog turskog velikodostojnika.
Osnovni utisak koji ova izvedba izaziva jeste sveopšta lažnost, bez mogućnosti za emotivnu identifikaciju i katarzu, očekivanih kod takve vrste dramskog teatra. Elementi kritičke ironije, usmjereni ka podaničkom poltronstvu, vladarskom apsolutizmu, i sveopštoj megalomaniji, ustvari se pokazuju kao pseudo-kritika, jer te mane odmah bivaju i uveliko relativizovane i neutralizovane, pa se u konačnici sve utapa u opšti ton lažno idealizovane, patetične nacionalno-vjerske mitomanije.
Potrebno je pomenuti i činjenicu da je ova produkcija od strane predstavnika opštinske vlasti kao finansijera bila nametnuta Centru za kulturu Tivat, zbog čega su tadašnji rukovodioci centra podnijeli ostavke. Međutim, ni najava ranije planirane produkcije sa tandemom Koprivica – Karadžić, imajući u vidu ranije pozorišne saradnje ovog dvojca, nažalost, nije obećavala mnogo više. Kao što je skandalozno da se vlast na takav, nasilan, autokratski način upliće u repertoarsku politiku jedne institucije, toliko je i neophodno pozabaviti se kreiranjem kulturne politike koja će to spriječiti, ali istovremeno postaviti jasna pravila proizvodnje i konzumiranja kulturnih vrijednosti, kao neophodne produkcione okvire za osmišljavanje i kreiranje umjetničkih sadržaja.