Kapital - djeca: Predstava kao sporedni proizvod

Kraljevsko pozorište Zetski dom, "Kapital - djeca", autorski projekat Petra Pejakovića i Dušana Murića

Izvedba „Kapital – djeca“, autorski projekat reditelja Petra Pejakovića i koreografa i performera Dušana Murića nastala je kao rezultat jednoipogodišnjeg ciklusa radioničarskog rada Petra Pejakovića, reditelja sa velikim iskustvom na polju participativnog i skupno kreiranog pozorišnog rada, kao i partikularno dramskog rada sa djecom i mladima, sa cetinjskim starijim osnovcima. Radionice sa osnovnom temom kapitalizma, održavale su se u Zetskom domu, u sklopu projekta finansiranog iz fonda Kreativna Evropa „EU Collective Plays“, čiji je nosilac Teatro Stabile delle Arti Medioevali – Società Cooperativa (Italija), a jedan od sedam partnera Kraljevsko pozorište Zetski dom. Pored radionica sa djecom, nazvanih “Kapital za djecu”, u ovom pozorištu, u sklopu istog projekta, paralelno su održavane i radionice “Jedan čin” i “Kratki rezovi”, otvorene za učešće građanima Cetinja (shodno interesovanju, i drugih gradova). Cilj svih radionica, kao jedan od ciljeva pomenutog projekta, bio je razvoj publike kroz njeno neposredno uključivanje u kreativni proces. U tom smislu, one su kao participativni proces, odnosno sredstvo istraživanja i kreativnog izražavanja svakog pojedinca, u svrhu ličnog razvoja i društvenog angažmana, nesumnjivo veoma značajne. Međutim, taj ogroman značaj pozorišnog rada sa građanima, ne garantuje nužno i kvalitet izvedbe (kao umjetničkog proizvoda) koja nastaje kao jedan od rezultata tog rada.

Tema kojom se predstava bavi, kapitalizam u svojim različitim maifestacijama i vidovima (potrošačko društvo, konzumerizam, ugroženost duhovnih vrijednosti, duhovni i materijalni kapital, društvene i klasne nepravde, značaj međuljudske solidarnosti i empatije...), veoma je i značajna i izazovna, što se ne može reći za način njene scenske realizacije. Predstava je ustrojena kao mozaični niz scena, u kojima se prepliću fikcionalni (pokušaj plemena iz džungle da podijeli mamuta, otkopavanje mrtvaca zakopanih sa svojim materijalnim i simboličkim kapitalom, zavod za zapošljavanje, život siromašne cetinjske porodice, kladionica, pljačka banke) i dokumentarni (izjave djece učesnika o tome šta je za njih kapital, sa koliko novca mjesečno može da preživi četvoročlana cetinjska porodica, o procesu rada na predstavi, te o tome kako vide sebe u budućnosti) prizori. U predstavu su uključena direktna obraćanja publici, u dijelu poput neke od varijanti televizijskog programa tipa “ja imam talenat”, kao i anti-heroja Superhika, komunalnog radnika koji “čisti od sirotinje” i  “uzima od siromašnih da bi dao bogatima”.

Osnovni problem izvedbe leži u stalnom osjećaju izvještačenost, lažnosti, ispraznosti tokom njenog trajanja, koji proizilazi iz toga što mladi izvođači (Aleksandar Popović, Marija Jovićević, Aleksandra Šovran, Marija Pobor, Anastasija Šovran, Ivana Popović, Anita Janković, Vasilije Đukanović, David Vuković, Đorđije Proroković, Milica Andrić, Filip Ivanović, Andrej Lipovina, MIlica Radović, Marija Andrić, Doroteja Bušković, Dorotea Roganović, Nikoleta Tatar, Kristijan Kadija i Maja Marković) tokom najvećeg dijela krajnje karikirano i klišeizirano stereotipno glume odrasle. Predstava ne “kopa” dublje, ne problematizuje suštinski ništa, ne posreduje mnogo toga što bismo mogli doživjeti kao dubinsko viđenje i doživljaj iz perspektive same djece i što bi specifično pozorišno moglo dotaći (dokumentarnim dijelovima uprkos, koji takođe često zvuče kao fraze, npr. u odgovorima da je Cetinje “dom”, “mali grad”, “priroda”, “kultura”, “muzeji”...). Paradigmatičan za utisak plitkoće, ilustrativnosti i scenske lažnosti je naročito dio u kome mladi izvođači pokazuju publici što znaju, gdje je u pjevanje uključen plejbek, crtanje je “po vazduhu”, a publici se dijele kupovne krofnice...što djeluje neprijatno, jer talenti koje se željelo pokazati bez ikakve sumnje postoje, samo je za njihovo scensko iskazivanje u sklopu predstave bilo potrebno naći izazovnije, nadahnutije, inspirativnije načine. U stilskom pogledu, izvedbu karakteriše ilustrativnost u pogledu kostima (bijele majice sa natpisima “ja sam kapital”) muzike (zvuk zveckanja novca, pjesme “Maljčiki”, “Internacionala”...), i veoma prisutnog fizičkog izraza (npr. nekoliko puta ponovljeno zaleđivanje u nekom položaju nakon izricanja dokumentarnog iskaza).

Zbog toga, na kraju izrečeni zaključak da su jedini pravi kapital mladi izvođači sami djeluje banalno, patetično, pozorišno neuvjerljivo, iako je suštinski, stvarnosno istinit. Ipak, izvedba “Kapital – djeca” veoma je dragocjena kao jedan, vidljivi dio mnogo značajnijeg radioničarskog procesa, koji je nosio i ostvario potencijal da njegovi mladi učesnici razvijaju kreativnost, kritičko mišljenje, solidarnost, komunikativnost, da prodube i osvijeste neke bitne teme, postave neka bitna pitanja, uče scenski jezik, i približe se pozorištu, kao i pozorište njima.