Samoubica: Apsurdna tragika malog čovjeka
Crnogorsko narodno pozorište: Nikolaj Erdman, "Samoubica", red. Veljko Mićunović
Satirična drama „Samoubica“ Nikolaja Erdmana, napisana pred dolazak Staljina na vlast, predstavlja gogoljevski groteskno iskrivljeno ogledalo usmjereno ka situaciji u onovremenoj Rusiji. Nakon što su se za njeno praizvođenje krajem dvadesetih godina prošlog vijeka nadmetali Stanislavski i Mejerholjd, na kraju je ipak cenzurisana od strane tadašnjeg sovjetskog režima, da bi u Rusiji bila izvedena tek 1982. godine. Zaplet drame izrasta oko svađe supružnika Podsekaljnikovih, i muževih nehotičnih, gotovo iznuđenih prijetnji samoubistvom. Kroz postupke komedije zabune, u pokret se stavlja lanac nesporazuma, zbog pojave galerije likova različitih zanimanja, koji se radi svojih sebičnih, kvazi-ideoloških ciljeva žele okoristiti ovom željenom voljnom smrću „malog čovjeka“. Reditelj Veljko Mićunović, oslanjajući se na univerzalnost značenja predloška (adaptacija Žanine Mirčevske iz 2008. godine; dramaturg Slobodan Obradović), koji nesumnjivo sadrži neku društvenu kritiku i danas, napravio je vrlo korektnu predstavu, ubjedljivo izoštrivši atmosferu apsurda, nerazlučive mješavine stvarnog i košmarnog, tragičnog i komičnog.
Mišo Obradović dojmljivo i suvereno igra Semjona Semjonoviča Podsekaljnikova, čovjeka satrvenog osjećajem suvišnosti i griže savjesti zbog višegodišnje nezaposlenosti. Međutim, njegovo nesamopouzdanje i kompleks niže vrijednosti uglavnom se ispoljavaju kao infantilnost i razmaženost, kojima maltretira brižne i požrtvovane ženu i taštu. Obradović vrlo nijansirano i minuciozno, balansirajući između umjerene karikaturalnosti i istinskog očaja Beketovih tužnih klovnova, gradi složen lik kukavičkog i sebičnog konformiste, ali istovremeno i dirljivo naivnog očajnika, koji se jezivo tužno naslađuje zamišljajući kako će u smrti konačno biti primjećeno da je postojao. Ana Vučković kao njegova supruga Maša, uz blagu karikaturalnost na scenu sugestivno donosi i blagost, toplinu i razumijevanje, kroz ljubav prema mužu, koja humanizuje iščašeni svijet izvedbe. Njenu majku Serafimu Iljiničnu teatralnije, kao oštriju karikaturu efektno je ocrtala Ana Vujošević.
Dejan Ivanić, Srđan Grahovac, Vanja Jovićević, Zoran Vujović, Dušan Kovačević i Branimir Popović kao grupa kukavičkih, sebičnih lešinara koja steže krug oko Podsekaljnikova, želeći da njegovo samoubistvo iskoristi kao propagandu za sopstvene manipulativne ideologije, izvajani su oštro funkcionalizovano-jednodimenzionalno, značenjski opravdano karikirani do ivice groteske. Iako su svađalački podijeljeni, u cilju čuvanja isključivo sopstvenih interesa, pod krinkom društvenog dobra, poput nekih ljudoždera ujedinjeni su u zloupotrebi tuđe muke. Ka kraju predstave, njihova dijabolična, prijeteća moć raste; razotkrivaju se kao blazirani, cinični, beskrupulozni i agresivni demagozi koji ne prezaju ni od čega. Odjeveni u svevremeno-savremene kostime (kostimografkinja Jelena Stokuća), likovi se pojedinačno i grupno često kreću u krug, ili se vrti scena, što ukazuje na neki univerzalni bezizlaz i nepromjenjivost svijeta bez racionalnog ustrojstva i koherentnog sistema vrijedosti.
Ipak, u građenju nekih likova, recimo zavodnice Kleopatre Maksimovne (Vanja Jovićević) i oca Jelpidija (Branimir Popović) prisutne su i neke banalne, prvoloptaške i nepotrebne „fore“ i agresivno prenaglašena prekarikiranost (npr. Jelpidijevo „šklepanje“ ostalih iz grupe, te zajednička rastegnuta lascivna scena). To razgrađuje i slabi utisak cjeline, kao i još neka neinventivna i izrazito déjà vu rediteljska rješenja, poput brojanja ogromnih svežnjeva novca i obraćanja osvijetljenoj publici kao posjetiocima sahrane.
U posredovanju osjećanja praznine i apsurda, i balansiranju složene atmosfere predstave vrlo je bitan scenski dizajn, koji se sastoji od znakovito, začudno ogromnih vrata na praznoj sceni; koja postaju sto u drugom (pomalo razvučenom) dijelu predstave, u kome se lumperaj pretapa u nadrealni, haotični košmar i potpuni rasap svih moralnih vrijednosti. Podcrtavanjem atmosfera vođen je i izbor muzike (koji, kao i scenografiju, potpisuje reditelj), u rasponu od škripave disonance, čežnjive klavirske melodije, duvačke verzije „Paint it black“, ironizovano horske izvedbe revolucionarnih pjesama...
U izvedbu su utkani i poetski, metaforički prizori, recimo scena u kojoj se Podsekaljnikov, zasut „olujom“ konfeta, pogružen i iscrpljen sklanja u mrtvački sanduk kao u jedini zaklon; ili završna scena u kojoj odbačeni helikon (željeni duvački instrument koji su Podsekaljnikovu jedva nabavile žena i tašta, i koji se on nadao naučiti da svira bez velikog truda) u snopu svjetla leži na apokaliptički pustoj sceni, kao simbol nekog slućenog i potrebnog, a neshvatljivog i nedohvatljivog smislenijeg života.