Nedokučivo postmoderno čitanje istorijske ličnosti – Drakule

Kraljevsko pozorište Zetski dom: Đan Marija Ćervo, "Najokrutniji čovjek", red. Monika Napo

U srijedu 19.4.2017. godine u Zetskom domu premijerno je prikazana predstava “Najokrutniji čovjek“ po tekstu italijanskog pisca Đan Marije Ćerva, i u režiji Monike Napo, takođe iz Italije, dok su ostatak ekipe činili ovdašnji glumci Pavle Popović, Petar Novaković, Aleksandar Gavranić, Zoran Vujović i Ana Vujošević. Riječ je o postdramskom tekstu koji kao takav ne sadrži zaokruženu priču, već postoji samo njen nagovještaj, gdje su likovi, njihov karakter i svrha nejasni. Postoji narativna nit koja djelimično povezuje cijelu predstavu: rumunski plemić Vojko Dobrita (Pavle Popović), nakon stotinjak godina od smrti  Vlada Tepeša Drakule (Aleksandar Gavranić), svjedoči o njegovom životu, u sudskom procesu protiv njegove potomkinje vampirice Eržebet Batori, i putuje kroz vjekove da bi se na kraju našao u nekom neobaveznom intelektualnom razgovoru sa Virdžinijom Vulf (Ana Vujošević).

Kako se radi istovremeno o istorijskom liku iz 15. vijeka, koji je za rumunski narod važio za heroja u pohodima protiv Osmanlija, ali i liku koji je po romanu Stokera opisan kao najokrutnija krvopija, Drakula se ovdje predstavlja kroz postmodernistički hipertekst koji sve to povezuje. Njegov lik tako ostaje zarobljen u magnovenju između nekih melodramatičnih momenata –aluzija na homoseksualni ljubav prema Vojku i pretrpljeno seksualno zlostavljanje u zarobljeništvu od strane Osmanlije Fatiha (Zoran Vujović) – i istorijskih momenata koji se tiču njegovog ubistva. Homoseksualna ljubav povezuje takođe likove Drakulinog brata i sultana, pa nadalje Vojka i sudiju, i najzad Vojka i njegove plaćene muške prostitutke, pa ostaje nejasno šta se sa time željelo kazati, osim što stvara intrigantan efekat na sceni kroz konstantnu seksualnu napetost. Ipak, ako se pročitaju rediteljkine riječi iz brošure, stvar postaje jasnija – u interpretaciji teksta ona se vodila mišlju Oskara Vajlda da se sve na svijetu vrti oko seksa, osim seksa, i da seks predstavlja moć. Međutim, bez tih objašnjenja, teško bi bilo shvatiti, da su ovi istopolni odnosi zapravo metaforički prikaz moći i nadmoći između pomenutih likova.

Ideja o izmicanju mogućnosti spoznaje istine, istorije, istorijskih ličnosti ipak se prožima kroz predstavu samim jezikom inscenacije, namjerno nedorečenim i poetski otvorenim za različita tumačenja. Predstavom se zapravo u metateatarskom ključu promišlja sopstveni jezik koji ne želi da servira priču već da je otvara, nudi i raščlanjuje u nevezane cjeline, čak do apsurda, da bi se relativizovao smisao same priče i njenih likova. Stoga je razumljiva potreba rediteljke da ove likove predstavi bez psihološke dimenzije, da ih prikaže kao poetske funkcije, ali njih nije bilo lako (ili potrebno) otjelotvoriti u realističnom kodu glume, imajući u vidu da sama razbijena struktura i nepovezanost teksta na značenjskoj ravni zapravo i negiraju takav pristup. Naime, uz postdramski tekst bi bio prijemčiviji neki alternativniji pristup glume, baziran na eksperimentalnim vještinama glumaca ili možda drugih učesnika u kreiranju značenja.

Mladi glumac Pavle Popović kojemu je ovo prva predstava tumači Vojka Dobritu, najzastupljenijeg lika u konfiguraciji predstave, pa mu je tako s obzirom na glumačko iskustvo povjeren vrlo zahtjevan zadatak – jer je lik Vojka zamagljen, on je lutajuća duša koja putuje kroz vjekove, besmrtan, a ni po čemu specifičan na nivou karaktera ili ideje. Drakulu tumači Aleksandar Gavranić, dajući mu obrise temperamentnog, borbenog, i nepokornog  grofa, čija se unutrašnja borba ogleda u naizmjeničnoj ranjivosti i snazi. Petar Novaković nalazi ekspresivnu crtu u dočaravanju lika sudije, opskurne i sadističke figure, koja nije tako jasna na nivou narativa, ali kroz ikoničnost znaka aludira na dijaboličku funkcija crkve. Na nivou predstave, jedini momenat humora je scena Zorana Vujovića u kojoj on preispituje jedan istorijski eksponat – tepih, i u toj sceni glumac je zaista uspio da unese malo ludičke atmosfere, a i da prenese značenjsku nit predstave koja se odnosi na relativnost koncepta istine u istoriji uopšte. Ana Vujošević našla se u ulozi Virdžinije Vulf čija je funkcija u ovoj inscenaciji više usmjerena na samu vizuelnost znaka, nego li na izražavanje same suštine lika.

Predstava je odškrinula vrata onim pozorišnim formama koje traže postmodernog gledaoca, otvorenog za sadržaje čiji se smisao samo naslućuje, a ipak teško dostiže. Međutim, te praznine na semantičkom polju nisu upotpunjene snagom performativnog, pa fali onaj sveobuhvatni saznajni i estetski doživljaj. U svakom slučaju, teme koje je želio da pokrene autorski tim jesu interesantne i intrigantne, ali nisam sigurna koliko su one zaista našle put do gledaoca.