Svi ključevi pozorišta
Kotorski festival pozorišta za djecu, Crnogorsko narodno pozorište i Gradsko pozorište Podgorica: skupno kreirano pozorište prema tekstovima Vilijama Šekspira, "Da Da Šekspir", red. Petar Pejaković
Predstava za djecu 10 + „Da Da Šekspir“ nastala u koprodukciji Kotorskog festivala pozorišta za djecu, Crnogorskog narodnog pozorišta i Gradskog pozorišta Podgorica, koja je premijerno izvedena 10. avgusta u Kotoru, u okviru Međunarodnog festivala Kotor Art, podgoričkoj publici je prikazana 22. otobra na sceni Crnogorskog narodnog pozorišta.
U najavama ovog događaja, autori koncepta Petar Pejaković (koji je i reditelj predstave), Dušan Murić i Mirko Radonjić objasnili su da je projekat nastao povodom dva jubileja: 400. godišnjice od Šekspirove smrti i 100. godišnjice od pojave dadaizma, i da će zato u predstavi biti korišteni ne samo elementi iz Šekspirovih drama, već i umjetničke strategije, kao i citati iz dadaistčkih manifesta i umjetničkih tekstova.
Ovako ambiciozna namjera mogla je da izazove podozrenje ako ona uključuje (a trebalo bi da uključuje) i očekivanje da će djeca 10 + moći da prepoznaju sav taj miks citata i književnih i poetičkih referenci i da na toj, intertekstualnoj ravni komuniciraju sa predstavom. Podozrenje je bilo na mjestu: ispostavilo se da to zaista nije bilo moguće, pa čak ni potrebno, ne samo kada su u pitanje djeca 10 +, već i kada je riječ o starijoj publici koje je bilo u sasvim pristojnom broju u CNP-u. Jedina relacija koju su djeca realno mogla da uspostave (kako zbog samog statusa Šekspirovih drama, tako i zbog toga što je to bilo eksplicitno naznačeno) i koja je, konačno, jedina i bila relevatna u cijeloj ovoj priči – bila je ona koja se odnosila na Šekspira i njegove drame.
Didaktička svrha projekta eksplicirana je na samom početku koji je istovremeno jedna od najuzbudljivijih dionica ove predstave. Gabariti knjige sabranih drama na kojoj piše “Šekspir”, koja se pojavljuje u prvom prizoru, takvi su da obeshrabruju junakinju koja bi vjerovatno spustila glavu na knjigu i zaspala kad se u situaciju ne bi umiješale ruke (i noge) nevidljivih glumaca tvoreći tako neku vrstu veoma uzbudljivog iluzionističkog hobotnica-performansa. Ono što slijedi je neka vrsta scenskog potpurija raznorodnih fragmenata koji na različite načine referišu na Šekspirovе dramе i koji se koriste različitim ili, bolje rečeno, svim raspoloživim strategijama uvjeravanja publike da je Šekspir zapravo jedan veoma uzbudljiv, zabavan i još uvijek živ pisac. Potežu se veoma različiti argumenti kako bi se publika nagovorila da se sa tim saglasi. U nekim fragmentima, koji nastaju inscenacijom nekih ključnih motiva ili opštih mjesta Šekpirove dramatike – kao što su nasilje kao univerzalni pokretač istorijskog mehanizma, svemoć erosa ili teataralizovanost ljudskog iskustva – ti argumenti su imanenenti, oslonjeni na Šekspirove drame i njihovu sopstvenu moć. U ovim dionicama se pozorišnim sredstvima koja teže simplifakciji i univerzalizaciji evociraju centralni motivi Šekpirovog dramskog univerzuma. Ovi djelovi – u kojima se insistiranjem na gestusu, na upotrebi nerazumljivog jezika (dadalingva) podvlači performativna, ne-literarna pridoda pozorišta – istovremeno su i najuzbudljiviji i najuspjeliji djelovi, koji pri tom imaju i transgeneracijski učinak. U nekim drugim djelovima se Šekspirovi dramski likovi, replike ili motivi koriste kao spoljašnji okidač za razvoj humorističkih situacija koje su više ili manje slučajno i površno povezane sa Šekspirom. Takođe, Šekspirove drame se pojavljuju i kao okidač za razvoj angažovanih priča o savremenosti. Upravo takva je scena žensko-muškog vršnjačkog nasilja u kojoj se drama “Romeo i Julija” pojavljuju kao neka vrsta korektiva ili humanističke i erotske paradigme, i koja (uprkos glumačkoj i repličkoj uvjerljivosti) ostaje zbunjujuća zbog svog za djecu odveć otvorenog i kontroverznog razrešenja.
Kao rezultat, imamo pomalo haotičnu, ali uzbudljivu i živu predstavu. Ima ovdje stvari koje nam se mogu ne dopasti. Djeca koja ne poznaju Šekspirove drame ono što se dešava na sceni možda neće uvijek moći da smjeste u šekspirovski, pa možda ni u bilo koji kontekst (završna scena – svijet kao pozornica, scena ljubljenja). Ponekad nam može zasmetati travestiranje šekspirovskih motiva budući da nismo sigurni da djeca mogu da shvate ove ironične otklone i da uopšte imaju potrebu za tim. Pa ipak, svaki od brojnih ključeva kojima se u ovoj predstavi želi otključati misterija zvana Šekspir uspijeva da otvori neka vrata. Uvijek ovdje nešto može da šarmira publiku 10 + ( i ne samo nju): nekad je to iluzionizam, nekad humor, nekad igra značenja, nekad teatralnost, nekad metateatarski postupci i uvlačenje publike u diskusiju o teatru, ali više od svega toga nas šarmira ludistička energija veoma motivisanih i agilnih glumaca Jelene Simić, Slaviše Grubiše, Momčila Otaševića, Sanje Popović, Dušana Murića i Kristine Stevović.
Teško je reći kakve su utiske djeca ponijela iz CNP-a, i sasvim je moguće da im mnogo toga nije bilo jasno, ali je sigurno da je ovo bilo pozorište koje im je demonstiralo sve svoje kapacitete, moć različitih pozorišnih sredstava i dalo sijaset razloga zašto se pozorište može voljeti.