Beskompromisnost kreacije u apsurdnom okruženju
Grad teatar Budva: Džon Logan, "Crvena", red. Danilo Marunović
Duodrama „Crvena“ američkog pisca, scenariste i producenta Džona Logana, praizvedena 2009. godine, lucidna je, univerzalna, intelektualno izazovna i emotivna rasprava o različitim aspektima umjetnosti i umjetničkog stvaranja, ali i o opštijim temama traganja za smislom, prolaznosti, usamljenosti, smrti. Protagonisti su slavni slikar apstraktnog ekspresionizma Mark Rotko, koji se u svom njujorškom ateljeu, krajem pedesetih godina prošlog vijeka, bori da balansira komercijalno zavodljivu narudžbu, sa svojim umjetničkim vizijama i beskompromisnim životnim uvjerenjima; i njegov mladi asistent Ken, koji Rotka postepeno suočava sa bolnim zabludama koje gaji i blijeđenjem značaja u dinamičnom svijetu umjetnosti. Iako je Ken predstavnik mlade, nadiruće generacije umjetnika, što tek pronalazi svoj glas i osvaja prostor, dok je Rotko na neminovnom zalasku, obojici je zajedničko suočavanje sa strahom - od beznačajnosti, ali i besmisla zbog nepomirivosti ideala i načela sa nužnom nemilosrdnom borbom za prostor vidljivost, koji jedino omogućava neophodnu komunikaciju publike sa djelom. Kroz njihove strasne, sokratske debate tokom dvije godine rada na Rotkovim muralima naručenim za buržujski restoran „Četiri godišnja doba“, sveobuhvatno i višeperspektivno se pretresaju teme uloge, relevantnosti i evolucije umjetnosti, integriteta i ambicije umjetnika, distribucije, recepcije, komercijalizacije, odnosa umjetničkog stvaranja sa biografijom, ali i cjelokupnom tradicijom, itd.
Režija Danila Marunovića je svedena i decentna, značenjski i estetski precizna, što uz odličnu, psihološki uvjerljivu glumu Branislava Lečića i Marka Grabeža nenametljivo i podsticajno posreduje idejnu gustoću komada. Branislav Lečić prostudirano gradi lik Rotka, markantno i tečno utjelovljujući njegovu transformaciju od stava samouvjerenog, egoističnog, nedijalogičnog propovjednika neupitnih istina, do rastakanja toga oklopa i pokazivanja unutrašnje ranjivosti i straha. Marko Grabež je u početku podređen i bojažljiv Ken, koji međutim postojano insistira na dijalogu, postajući postepeno sve samouvjereniji i snažniji u propitivanju Rotkovog integriteta i istovremenom traženju sopstvenog puta. On se Rotku istovremeno divi, što je, po Tomasu Manu, „najjači i vaspitno najstrožiji stimulans za lični duhovni doprinos, korjen sveg talenta“, ali ga i simbolički „ubija“, u neumitnoj smjeni generacija. Njihov odnos višeslojan je i dinamičan, naglašeno topliji i emotivniji u odnosu na predložak, što dodatno „humanizuje“ apstraktne estetske rasprave. Naglašenu, radikalnu osjećajnost unosi i podvlači i muzika (izbor Danilo Marunović), numere alternativnog roka koje izoštravaju istovremeno nužnu i utopijsku potrebu za beskompromisnom čistotom kreacije, i nemoć zbog svijesti o „drugoj strani medalje“ - institucionalnoj, komercijalnoj, sputavajućoj prirodi umjetnosti.
Pored međusobnog odnosa Rotka i Kena, u drami i predstavi značajan je i odnos Rotka prema njegovim djelima, koja pod brižnim, strasnim, oholim, plašljivim i upornim pogledom svoga tvorca, oživljavaju vlastitim, krhkim i nepredvidljivim životom. Minimalistička crveno-crna scenografija Dimitrija Popovića, koja predstavlja Rotkov atelje, upečatljiva je i atmosferična u svojoj jednostavnosti. Osim dva stola sa slikarskim priborom i ostalim svakodnevnim potrepštinama u ateljeu, i gramofona, na kamernoj sceni se nalaze i tri platna u duhu Seagram murala, dramatično oživljena osvjetljenjem. Na samom snažnom, osvješćujuće-potresnom kraju predstave, preko Rotkovih crvenih murala, dok on poraženo jeca, vizionarski promiču sjenke amblema masovne kulture i potrošačkog društva. Predstava „Crveno“ ne nudi lake odgovore, ona postavlja mnoštvo pitanja čiji je društveni značaj svevremen, ali i partikularno važan za aktuelni društveni realitet. Zbog toga, smatramo da je ova produkcija najpromišljeniji i najopravdaniji repertoarski izbor ovogodišnjeg Grada Teatra, jer sam festival mučno, i svake godine sve teže opstaje u Budvi, kojom haraju privatni interesi u težnji ka brzoj zaradi, koju pak omogućava svekoliki vrlo agresivni kič. Ukoliko u ovakvom kontekstu festival zaista želi (umjetnički) da opstane, mišljenja smo da je potrebno da i nadalje, i u daleko većoj mjeri nego što je to bio slučaj poslednjih godina, u programiranju pozorišnog programa zauzima mnogo aktivniji odnos prema društvenom kontekstu u kojem djeluje.