Provalije iznevjerenih očekivanja
Grad teatar Budva i Atelje 212: Ingmar Bergman, "Jesenja sonata", red. Jagoš Marković
Predstava „Jesenja sonata“ reditelja Jagoša Markovića rađena je prema dramskom predlošku slavnog švedskog filmskog i pozorišnog autora Ingmara Bergmana, odnosno na osnovu njegovog istoimenog kultnog filma (1978.). Polazište i težište Bergmanovog teksta snažno univerzalnih značenja je odnos majke, slavne pijanistkinje i zanemarene ćerke, dubok, komplikovan i opterećen frustracijama u koje se vremenom sve više upetljavaju, i u koje kao u neki neodoljivi mračni vrtlog povlače i ljude oko sebe. Njihov susret nakon sedam godina ne donosi očekivano pomirenje i zacjeljivanje duševnih modrica, nego snažnu kulminaciju potisnutih bujica optužbi, izliva mržnje i vapaja za oprostom, razumijevanjem i prihvatanjem.
Fino, suptilno satkana predstava Jagoša Markovića zasnovana je na inspirativnom, svevremenom predlošku i odličnoj, ubjedljivoj igri glumaca, za šta druga scenska rješenja adekvatno predstavljaju diskretan i funkcionalan okvir, zbog čega je možemo smatrati uspješnom, iako je lišena upečatljivijeg rediteljskog rukopisa. Glumci Tatjana Bošković, Branka Šelić, Jelena Petrović i Mladen Andrejević nastupaju nadahnuto, psihološki nijansirano i delikatno, emotivno snažno i ubjedljivo, gradeći psihološki precizne likove i njihove isprepletene i složene odnose.
Tatjana Bošković markantno donosi lik Šarlote, hladne, egocentrične, hedonistične uspješne pijanistkinje, koja je sposobna da emocije izrazi isključivo kroz muziku. Glumica Šarlotinom karakteru pridaje suptilne mediteranske prelive vatrenosti i životne bujnosti i neobuzdanosti, kao i značenjski efektne tonove blage ironije, koja se naročito ogleda u panici i odbrambenim mehanizmima koji se aktiviraju kada slika koju je brižljivo izgradila o sebi prijeti da se uruši. Njena ćerka Eva Branke Šelić, samozatajna, suzdržana i usamljena u brisanom krugu suštinske usamljenost, u koji ju je stavio nedostatak majčine ljubavi, dojmljivo varira od letargije do silovite erupcije potisnutih emocija. U odnosima Šarlote i Eve, naročito na početku njihovog susreta, prisutan je jaz između onoga što jedna drugoj govore, i onoga što stoji iza toga, što obije glumice uspješno dočaravaju pomalo izvještačenim i deklamativnim izgovaranjem očekivanih formalnosti. Kasnije, u trenucima u kojima maske padaju, sugestivnom mimikom i diskretnim metaforičkim gestikulacijama posreduju se panični, preplašeni odsjaji grčevitih unutrašnjih borbi. Jelena Petrović putem odmjerenog gesta i grimase posreduje nemoć i bezazlenost druge Šarlotine ćerke, bolesne Helene, koja za razliku od majke i sestre pokazuje istinsku sposobnost za bezrezervnu ljubav, uprkos ukočnom tijelu koje je sputava u iskazivanju emocija. Evin muž Viktor Mladena Andrejevića staložen je i empatičan, pronicljiv posmatrač i postojan oslonac bližnjima.
Glumci igraju u kamernom prostoru, tik pred publikom, što pojačava emotivnu snagu izvedbe. Značenja metaforički pojačava i diskretno stilizovan, klaustrofobičan i hladan ambijent, u kome dominiraju crni tonovi, sa kojima se neupadljivo uklapaju (neugledna odjeća Eve i Viktora) ili im dramatično kontrastiraju (Šarlotina crvena haljina, bijele spavaćice) kostimi Marie Marković. Na sceni se nalazi dugački crni sto sa tri udaljene stolice, što podvlači nemoć likova da pređu provalije iznevjerenih očekivanja koje ih dijele, i suštinski se približe jedni drugima. Magla, zvukovi fijukanja vjetra, kucanja sata, kapanja vode i lajtmotivskog Šopenovog preludijuma pojačavaju atmosferu klaustrofobije, prolaznosti i melanholije, ali predstavljaju i poetske komentare koji dodatno ritualizuju i univerzalizuju prikazano (scenografija i izbor muzike Jagoš Marković). U predstavi se, pomalo filmski, vizuelno i značenjski efektno paralelno koriste različiti planovi pozornice, pri čemu je naročito efektna scena u kojoj u pozadini majka u vozu nakon mučnog susreta juri nazad svome lepršavom životu, dok Helena u srednjem planu nijemo izražava svoj krik za ljubavlju, a Eva u prednjem nastavlja da živi samo jer se nada da će „jednog dana zatrebati Bogu“. Svevremeno savremena, predstava „Jesenja sonata“, kroz tematizovanje univerzalno bitnih pitanja o odrastanju, samospoznavanju, mučnom traženju smisla, međuljudskim odnosima, prirodi umjetnika, umjetnosti života..., i zahvaljujući u najvećoj mjeri odličnom tekstu i glumačkoj igri, predstavlja dojmljivu analizu složene, neuhvatljive ljudske prirode.