Bergmanovi emocionalni bogalji
Grad teatar Budva i Atelje 212: Ingmar Bergman, "Jesenja sonata", red. Jagoš Marković
U okviru Budve Grad teatra na novoj sceni “Vještica” (4. jula 2016. godine) izvedena je predstava „Jesenja sonata“ Ingmara Bergmana u režiji Jagoša Markovića. Drama govori o sukobu majke Šarlote i kćeri Eve koja je cijelog života uskraćena za prisustvo i ljubav majke zbog njene grozničave usredsređenosti na karijeru svjetski priznate pijanistkinje. Kroz ovaj sukob, Bergman zapravo govori o nasušnoj potrebi za ljubavlju koja stoji u osnovi čovjekove duhovnosti, koliko god za njom čovjek tragao ili od nje uzmicao.
Režija se oslanja prvenstveno na potencijal igre glumaca u prenošenju dramskog naboja koji nosi svaki od likova, i time uspješno dočarava dubinu Bergmanovog pogleda na smisao čovjekove egzistencije. Na likove ljubav djeluje kao destruktivna snaga, vječito neprihvatanje Drugog, odbijanje i preziranje tuđih slabosti, ispostavljanje zahtjeva i neizrečena očekivanja, izricanje sudova...ali ona, na kraju ipak jeste i ostaje bezuslovna, iracionalna, iskonska. Lik Eve, kao i lik Helene, Evine duševno bolesne sestre, ovaploćenje je takve, neuslovljene ljubavi, koja opstaje i pored jasne spoznaje o sebičnom i hladnom biću njihove majke.
Prikazavši ličnost na momemnte silovite energije i izvještačene teatralnosti jedne dive pa do osobe skrhane grižom savjesti, Tanja Bošković je uvjerljivo i slojevito prikazala složenost lika majke Šarlote, u suštini nesrećne zbog svoje nesposobnosti da pruži ljubav. Branka Šelić je veoma nadahnuto dočarala centralni lik Eve, izražavajući sve nijanse unutrašnje borbe između ljubavi,divljenja, povrijeđenosti i prezira prema majci koja je svojim zanemarivanjem emotivno obogaljila.
Sa jakom scenskom prisutnošću tijela na sceni, Jelena Petrović je odlično odigrala Helenu koju je majka takođe odgurnula od sebe, poslavši je u psihijatrijsku kliniku. Svojim neverbalnim neartikulisanim rječnikom tijela i glasa ona je najekspresivnije izrazila bol prouzrokovan izostankom majčine brige. Suzdržanog, povučenog i potčinjenog Evinog muža igra Mladen Andrejević, upečatljivo predstavlja tihu privrženost ženi koja ga ne voli.
Scena (Jagoš Marković) je riješena jednostavno - drhteći paravani crnih zastora postavljenih jedan iza drugog u perspektivi, efekat dima, kao i zvjezdano nebo iznad otvorene scene, stvorili su atmosferu nematerijalnog, vazdušastog, praznog i hladnog prostora, potcrtavajući time pustoš potisnutih emocija likova koji se u njemu konfrontiraju. Jaki kontrasti svjetla, kostima i crne pozadine dinamizuju prostor i daju glumcima ikonografsku upečatljivost – to je naročito prisutno u sceni pred kraj predstave kada tri ženske figure u zagrljaju grade jednu centralnu kompoziciju u dubini pozornice izdvajajući se iz ostatka prostora u crnilom uokvirenu sliku. Lepršavost i zavodljivost Šarlotinih haljina nasuprot gruboj i neutralnoj Evinoj odjeći pokazuje da se kostimografijom (Maria Marković) podvlači razlika u načinu života i temperamentu ovih likova.
Ovog puta Jagoš Marković je stavio akcenat na značaj glume u građenju dramskog sukoba zapostavivši neke manirizme koji su se mogli vidjeti u njegovim predstavama u poslednje vrijeme, u kojima je dominirala teatralna gluma i raskošna scenografija prepuna koketnih scenskih efekata. Krhkost, patnja i melanholija koji se kriju ispod zamrznutog konflikta na relaciji majke i njenih kćerki, boji Šopenova muzika, lajtmotiv ove predstave.
Sve u svemu, Jagoš Marković je asketski, svedenošću, mračnim tonovima i oštrim jednostavnim formama uvjerljivo odslikao svijet Bergmanovih junaka. U čitanju ovog teksta reditelj nije odabrao put aktualizacije, u smislu poređenja sa nekim sadašnjim modusima ponašanja ljudi obuzetih materijalnim umjesto duhovnim bogastvom, jer bi to pojednostavilo i izbanalizovalo dubinu ovog teksta. Naime, režija podvlači slojevitost značenja unutrašnjeg i međusobnog sukoba svakog od likova, te tako nije izrečen sud prema onima koji ne znaju da vole, već samilostan pogled na njihovu duboku usamljenost, prazninu i mrak.